Tác phẩm tuyển chọn có phải là tác phẩm phái sinh không? Bài viết dưới đây của GV Lawyers sẽ giúp bạn hiểu rõ khái niệm, căn cứ pháp lý và mức xử phạt khi thực hiện tác phẩm phái sinh mà không được phép.
Tác phẩm tuyển chọn có phải là tác phẩm phái sinh không? Đây là câu hỏi được nhiều tác giả, nhà xuất bản và người sáng tạo nội dung quan tâm khi thực hiện các tuyển tập, hợp tuyển văn học hoặc âm nhạc. Theo quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ Việt Nam, tác phẩm tuyển chọn là một trong những loại hình thuộc nhóm tác phẩm phái sinh, bởi được sáng tạo dựa trên các tác phẩm đã có. Tuy nhiên, để không vi phạm quyền tác giả, việc thực hiện tác phẩm tuyển chọn cần đáp ứng các điều kiện pháp lý cụ thể. Hãy cùng Global Vietnam Lawyers (GV Lawyers) tìm hiểu qua bài viết tham khảo dưới đây.
Tác phẩm tuyển chọn có phải là tác phẩm phái sinh không? Cập nhật theo Nghị định 17/2023/NĐ-CP
Hiểu đúng về khái niệm tác phẩm phái sinh theo quy định pháp luật
Tác phẩm phái sinh là một trong những khái niệm quan trọng, được sử dụng rộng rãi khi nói đến các hình thức sáng tạo dựa trên nền tảng của tác phẩm đã có. Theo khoản 8 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, được sửa đổi, bổ sung năm 2022, tác phẩm phái sinh là:
“Tác phẩm được sáng tạo trên cơ sở một hoặc nhiều tác phẩm đã có thông qua việc dịch, phóng tác, biên soạn, chú giải, tuyển chọn, cải biên, chuyển thể nhạc và các chuyển thể khác.”
Như vậy, một tác phẩm được coi là phái sinh khi nó không hoàn toàn mới, mà được sáng tạo dựa trên một tác phẩm gốc đã tồn tại trước đó, nhưng có sự sáng tạo riêng biệt, thể hiện dấu ấn cá nhân của người làm phái sinh.
Ví dụ, khi một nhà xuất bản tập hợp các bài thơ nổi tiếng của nhiều tác giả trong cùng một giai đoạn, họ đã tạo nên một tác phẩm tuyển chọn và đây chính là một dạng tác phẩm phái sinh hợp pháp nếu có sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả gốc.
Căn cứ pháp lý xác định tác phẩm tuyển chọn là tác phẩm phái sinh
Căn cứ theo khoản 5 Điều 7 Nghị định 17/2023/NĐ-CP, tác phẩm phái sinh bao gồm nhiều loại, trong đó có tác phẩm tuyển chọn. Cụ thể:
“Tác phẩm tuyển chọn là tác phẩm được chọn lọc từ các tác phẩm đã có của một hoặc nhiều tác giả theo thời gian hoặc chủ đề nhất định, bao gồm cả tác phẩm tuyển tập, hợp tuyển.”
Từ quy định này có thể khẳng định:
- Tác phẩm tuyển chọn là một loại tác phẩm phái sinh.
- Việc sáng tạo nên tác phẩm tuyển chọn phải dựa trên tác phẩm gốc đã có, nhưng cần có yếu tố sáng tạo, chọn lọc, sắp xếp để thể hiện giá trị mới.
- Nếu tác giả sử dụng tác phẩm gốc mà không xin phép chủ sở hữu quyền tác giả, thì hành vi đó có thể bị xem là xâm phạm quyền làm tác phẩm phái sinh.
Vì sao tác phẩm tuyển chọn được xem là tác phẩm phái sinh?
Điểm mấu chốt nằm ở yếu tố “được sáng tạo trên cơ sở tác phẩm đã có”. Tác phẩm tuyển chọn, dù không thay đổi nội dung bên trong từng tác phẩm gốc, nhưng quá trình chọn lọc, biên tập, sắp xếp, đặt chủ đề, thời gian, hoặc định hướng nội dung vẫn thể hiện lao động sáng tạo trí tuệ mới.
Do đó, tác phẩm tuyển chọn đáp ứng đầy đủ hai yếu tố:
- Có nguồn gốc từ tác phẩm có sẵn.
- Có sự sáng tạo riêng biệt của người tuyển chọn.
Ví dụ: Một nhà nghiên cứu tổng hợp tuyển tập truyện ngắn Việt Nam thập niên 1980, chọn lọc 20 truyện tiêu biểu, sắp xếp theo chủ đề và có phần bình luận. Dù các truyện này đã được công bố, nhưng bộ tuyển tập đó vẫn là tác phẩm phái sinh, và nhà nghiên cứu phải được sự cho phép của các chủ sở hữu tác phẩm gốc.
Xâm phạm quyền tác giả khi thực hiện tác phẩm phái sinh là gì?
Theo điểm đ khoản 1 Điều 66 Nghị định 17/2023/NĐ-CP, hành vi xâm phạm quyền làm tác phẩm phái sinh được hiểu là:
“Sử dụng tác phẩm đã có để làm tác phẩm phái sinh mà không được sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả, đồng chủ sở hữu quyền tác giả theo quy định của pháp luật.”
Điều đó có nghĩa:
- Nếu cá nhân hoặc tổ chức tự ý biên soạn, tuyển chọn, phóng tác hoặc chuyển thể mà không xin phép chủ sở hữu tác phẩm gốc, thì đã vi phạm quyền tác giả.
- Việc vi phạm này không phụ thuộc vào mức độ sử dụng nhiều hay ít, mà chỉ cần có hành vi sử dụng tác phẩm gốc là đủ để bị xem xét xử lý.
Đặc biệt, tác phẩm phái sinh hợp pháp chỉ được công nhận khi có sự đồng ý bằng văn bản của chủ sở hữu tác phẩm gốc, trừ các trường hợp ngoại lệ không xâm phạm quyền tác giả được quy định tại Điều 25 và 25a Luật Sở hữu trí tuệ 2022 (ví dụ: sử dụng cho mục đích giảng dạy, nghiên cứu phi thương mại,…).
Mức phạt khi thực hiện tác phẩm phái sinh không được phép
Theo Điều 12 Nghị định 131/2013/NĐ-CP, hành vi làm tác phẩm phái sinh mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả sẽ bị xử phạt như sau:
- Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng.
- Buộc dỡ bỏ bản sao tác phẩm vi phạm dưới mọi hình thức, bao gồm bản điện tử, bản đăng tải trên Internet, nền tảng số hoặc các phương tiện khác.
Mức phạt có thể tăng nặng nếu hành vi xâm phạm diễn ra trên diện rộng, gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc phục vụ mục đích thương mại. Ngoài ra, bên vi phạm còn có thể phải bồi thường thiệt hại vật chất và tinh thần cho chủ sở hữu tác phẩm gốc.
Khi nào được phép làm tác phẩm tuyển chọn mà không vi phạm pháp luật?
Để thực hiện tác phẩm tuyển chọn hợp pháp, người sáng tạo cần lưu ý:
- Xin phép bằng văn bản của chủ sở hữu tác phẩm gốc trước khi tuyển chọn hoặc công bố.
- Không xuyên tạc, sửa đổi nội dung của tác phẩm gốc gây ảnh hưởng đến danh dự, uy tín của tác giả.
- Ghi rõ nguồn gốc, tên tác giả, tác phẩm gốc khi sử dụng.
- Nếu sử dụng trong các trường hợp miễn trừ, phải đảm bảo mục đích phi thương mại và tuân thủ quy định về trích dẫn hợp lý.
Việc tuân thủ các nguyên tắc này giúp tác phẩm tuyển chọn vừa đảm bảo tính sáng tạo, vừa không vi phạm quyền tác giả, đồng thời được pháp luật bảo hộ như một tác phẩm phái sinh hợp pháp.
Dịch vụ tư vấn sở hữu trí tuệ tại công ty luật GV Lawyers
Nếu bạn đang cần tư vấn về bản quyền, quyền tác giả, tác phẩm phái sinh hoặc tuyển chọn, Global Vietnam Lawyers (GV Lawyers) – một trong những công ty luật Việt Nam hàng đầu là lựa chọn uy tín đáng tin cậy.
Với đội ngũ luật sư chuyên sâu về Sở hữu trí tuệ, GV Lawyers cung cấp dịch vụ:
- Đăng ký và bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan.
- Tư vấn, soạn thảo hợp đồng chuyển nhượng, cấp phép tác phẩm phái sinh.
- Đại diện giải quyết tranh chấp, xử lý vi phạm bản quyền.
- Hướng dẫn thực hiện đúng quy định khi sáng tạo tác phẩm tuyển chọn, tuyển tập, hợp tuyển.
GV Lawyers cam kết hỗ trợ doanh nghiệp, tác giả, nhà xuất bản và tổ chức bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình trong mọi hoạt động sáng tạo và sử dụng tác phẩm.
Tác phẩm tuyển chọn là một loại tác phẩm phái sinh, được pháp luật thừa nhận và bảo hộ nếu được sáng tạo trên cơ sở hợp pháp, có yếu tố sáng tạo riêng biệt và được sự đồng ý của chủ sở hữu tác phẩm gốc.
Ngược lại, việc tự ý làm tác phẩm phái sinh mà không được phép là hành vi xâm phạm quyền tác giả, có thể bị xử phạt hành chính và bồi thường thiệt hại.
Để tránh rủi ro pháp lý, hãy liên hệ với GV Lawyers, nơi bạn được tư vấn, hỗ trợ và bảo vệ toàn diện trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ và bản quyền tác giả.
