Bộ KH&CN đề xuất đưa quyền sở hữu trí tuệ trở thành tài sản giao dịch, mở đường huy động vốn, phát triển thị trường sáng tạo. Hãy cùng GV Lawyers xem qua bài phân tích này.
Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu chuyển dịch mạnh mẽ sang hướng kinh tế tri thức và tài sản vô hình, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) vừa đề xuất đưa quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) trở thành tài sản giao dịch trên thị trường. Đây được xem là một trong những bước đi quan trọng nhất nhằm mở khóa giá trị thực của tài sản trí tuệ, tạo cơ hội cho doanh nghiệp Việt định giá, thế chấp, huy động vốn và thương mại hóa sáng tạo.
Qua bài viết tham khảo dưới đây, nếu đề xuất này được thông qua, thị trường SHTT Việt Nam sẽ có bước phát triển đột phá, tạo nền tảng pháp lý mới cho thị trường công nghệ, khởi nghiệp và đầu tư sáng tạo.
Từ tài sản “vô hình” đến tài sản giao dịch
Ngày 18/9/2025, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội đã thẩm tra sơ bộ dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Một điểm nhấn nổi bật trong dự thảo lần này là bổ sung Điều 8a, cho phép tài chính hóa quyền SHTT, nghĩa là coi quyền sở hữu trí tuệ như một loại tài sản có thể giao dịch, góp vốn hoặc thế chấp trên thị trường, tương tự bất động sản hay chứng khoán.
Theo Bộ KH&CN, các quyền sở hữu trí tuệ chưa được ghi nhận giá trị trong sổ kế toán sẽ được chủ sở hữu tự định giá. Sau đó, chủ sở hữu có thể lập danh mục tài sản trí tuệ để quản lý, làm cơ sở giao dịch thương mại, huy động vốn hoặc tham gia các dự án đầu tư. Chính phủ sẽ xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giá trị quyền SHTT, đồng thời ban hành hướng dẫn định giá cụ thể để doanh nghiệp, cá nhân có thể tham khảo và áp dụng.
Điều này giúp các sáng chế, nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp hay bản quyền vốn được coi là “tài sản trên giấy” nay trở thành nguồn lực kinh tế thực sự. Doanh nghiệp có thể thế chấp vay vốn bằng quyền SHTT, huy động vốn qua thị trường chứng khoán hoặc triển khai bảo hiểm tài sản trí tuệ, những hình thức tài chính hoàn toàn mới tại Việt Nam.
Sở hữu trí tuệ – “vũ khí mềm” của doanh nghiệp trong kỷ nguyên số
Bộ KH&CN nhấn mạnh, trong thời đại công nghệ, sở hữu trí tuệ không chỉ là công cụ bảo vệ sáng tạo mà còn là “vũ khí mềm” giúp doanh nghiệp kiểm soát thị trường và duy trì lợi thế cạnh tranh.
Ở các nền kinh tế phát triển, tài sản vô hình chiếm hơn 80% tổng giá trị doanh nghiệp, riêng tại Mỹ, con số này vượt 90% trong nhóm doanh nghiệp S&P 500. Các tập đoàn toàn cầu như Apple, Google hay Samsung đều xây dựng giá trị doanh nghiệp dựa trên sáng chế, thương hiệu và bí quyết công nghệ, những yếu tố thuộc phạm vi quyền SHTT.
Vì vậy, đưa quyền sở hữu trí tuệ trở thành tài sản giao dịch không chỉ giúp doanh nghiệp Việt huy động nguồn vốn mới, mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, mở đường cho đổi mới sáng tạo và hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh, dự thảo luật hướng tới mục tiêu phát triển thị trường sở hữu trí tuệ bền vững, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và uy tín sản phẩm quốc gia. Đây là một phần trong chiến lược xây dựng nền kinh tế tri thức, nơi “chất xám” được coi là tài sản cốt lõi.
05 nhóm chính sách trọng tâm trong dự thảo Luật sửa đổi
Theo Tờ trình của Chính phủ, dự thảo Luật SHTT sửa đổi tập trung vào 05 nhóm chính sách lớn:
1. Hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại quyền SHTT
Nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp, viện nghiên cứu và trường đại học, Chính phủ khuyến khích thương mại hóa kết quả nghiên cứu, đồng thời cho phép sử dụng tài sản trí tuệ để góp vốn hoặc huy động đầu tư.
2. Đơn giản hóa thủ tục hành chính
Hệ thống đăng ký và xác lập quyền sẽ chuyển đổi sang mô hình điện tử, giúp người nộp đơn có thể thực hiện toàn trình trực tuyến, giảm chi phí và thời gian xử lý.
3. Tăng cường bảo vệ quyền SHTT
Luật bổ sung quy định chống lạm dụng độc quyền, đồng thời giao thêm trách nhiệm cho Tòa án và Viện Kiểm sát trong bảo vệ quyền và xử lý vi phạm.
4. Cập nhật xu hướng quốc tế và công nghệ mới
Dự thảo đề xuất mở rộng khái niệm kiểu dáng công nghiệp bao gồm cả sản phẩm phi vật lý trong môi trường số. Đặc biệt, cho phép sử dụng dữ liệu công khai hợp pháp để huấn luyện trí tuệ nhân tạo (AI), tạo hành lang pháp lý phù hợp với xu hướng toàn cầu.
5. Hoàn thiện tổ chức trung gian và đại diện SHTT
Luật đặt ra tiêu chí chặt chẽ hơn cho các tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả và đại diện quyền SHTT, bảo đảm minh bạch, chuyên nghiệp và bảo vệ tốt hơn quyền lợi của chủ sở hữu.
Tài sản trí tuệ là “chìa khóa” huy động vốn và phát triển doanh nghiệp Việt
Tại buổi làm việc với Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ trưởng KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định:
“Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo chỉ tồn tại và phát triển khi thu hút được đầu tư, mà điều này chỉ có thể khi kết quả nghiên cứu được thương mại hóa. Quyền sở hữu trí tuệ biến kết quả nghiên cứu thành tài sản, giúp định giá, chuyển nhượng, cho thuê, thế chấp để huy động vốn.”
Phát biểu này nêu bật bản chất kinh tế của tài sản trí tuệ. Một sáng chế, thiết kế, hoặc bản quyền phần mềm khi được định giá đúng và được pháp luật công nhận là tài sản giao dịch, sẽ trở thành nguồn vốn thực tế, giúp doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp công nghệ và tổ chức nghiên cứu có thể vay vốn, mở rộng quy mô, tái đầu tư cho sáng tạo mới.
Thách thức và cơ hội trong quá trình thực thi
Tuy có tiềm năng to lớn, việc tài chính hóa quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam vẫn đối mặt một số thách thức:
- Thiếu cơ sở dữ liệu định giá chuẩn hóa, khiến việc xác định giá trị tài sản trí tuệ còn chủ quan.
- Thiếu khung pháp lý về giao dịch, thế chấp và xử lý rủi ro khi quyền SHTT được sử dụng làm tài sản bảo đảm.
- Hạn chế về nhận thức của doanh nghiệp và ngân hàng thương mại trong việc đánh giá giá trị tài sản vô hình.
Để vượt qua rào cản này, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, tổ chức tài chính và các công ty luật chuyên ngành như công ty luật GV Lawyers, đơn vị có kinh nghiệm tư vấn sở hữu trí tuệ, định giá thương hiệu và pháp lý doanh nghiệp tại Việt Nam. Việc triển khai đồng bộ từ hạ tầng pháp lý đến thị trường tài chính sẽ giúp đề xuất của Bộ KH&CN sớm trở thành hiện thực, mở ra một kỷ nguyên mới cho tài sản trí tuệ Việt Nam.
Vai trò của công ty luật trong thời kỳ tài chính hóa sở hữu trí tuệ
Khi quyền SHTT trở thành tài sản giao dịch, nhu cầu tư vấn pháp lý, định giá, soạn thảo hợp đồng và xử lý tranh chấp sẽ tăng mạnh.
Một công ty luật Việt Nam chuyên sâu về sở hữu trí tuệ sẽ giúp doanh nghiệp:
- Xây dựng chiến lược quản lý tài sản trí tuệ phù hợp với hoạt động kinh doanh.
- Đăng ký, bảo hộ và khai thác thương mại quyền SHTT trong và ngoài nước.
- Tư vấn pháp lý trong định giá, góp vốn hoặc thế chấp tài sản trí tuệ.
- Giải quyết tranh chấp và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của chủ sở hữu.
GV Lawyers khẳng định, Việt Nam đang đứng trước “cơ hội vàng” để chuyển đổi tư duy quản trị, từ quản lý quyền sang quản lý tài sản, giúp sáng tạo Việt Nam được định giá xứng đáng và trở thành động lực tăng trưởng thực sự.
Việc đưa quyền sở hữu trí tuệ trở thành tài sản giao dịch là bước đi chiến lược trong quá trình hiện đại hóa nền kinh tế Việt Nam. Đây không chỉ là cải cách về pháp luật, mà còn là thay đổi cách nhìn nhận về giá trị của tri thức và sáng tạo.
