Ngày 3/4/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chính thức công bố chính sách thuế quan của Mỹ năm 2025 với việc áp thuế nhập khẩu đối ứng lên hơn 180 đối tác thương mại toàn cầu, mức thuế dao động từ 10% đến 50%. Trong số này, Việt Nam thuộc nhóm quốc gia chịu mức thuế cao nhất, với thuế suất lên tới 46%. Đây là động thái có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng chảy thương mại toàn cầu và đặc biệt gây sức ép lớn lên hoạt động xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Mỹ.
Tình hình ngoại thương giữa Việt Nam và Mỹ trong những năm gần đây
Mỹ hiện là một trong những thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Giai đoạn 2020–2024 chứng kiến mức tăng trưởng đáng kể trong kim ngạch xuất khẩu. Cụ thể, năm 2020 Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ đạt 77,1 tỷ USD; năm 2021 tăng lên 96,3 tỷ USD; năm 2022 tiếp tục tăng lên 109,4 tỷ USD. Dù năm 2023 có phần chững lại ở mức 97 tỷ USD, nhưng năm 2024 đã phục hồi mạnh mẽ, đạt tới 119,5 tỷ USD. Trong khi đó, Việt Nam nhập khẩu từ Mỹ khoảng 15,1 tỷ USD, cho thấy cán cân thương mại nghiêng nhiều về phía Việt Nam.
Các nhóm hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Mỹ gồm:
- Máy vi tính và linh kiện: 23,2 tỷ USD
- Máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng: 22,1 tỷ USD
- Dệt may: 16,2 tỷ USD
Riêng ba nhóm ngành này đã chiếm 61,4 tỷ USD, tương đương hơn 51% tổng kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ. Ngoài ra, điện thoại và linh kiện đạt 9,8 tỷ USD; gỗ và sản phẩm gỗ đạt 9,1 tỷ USD; giày dép đạt 8,3 tỷ USD; và nông sản đạt khoảng 2,3 tỷ USD. Đây là những mặt hàng đang đứng trước nguy cơ bị ảnh hưởng nặng nề do chính sách thuế quan của Mỹ năm 2025.
Sự chênh lệch về mức thuế và rủi ro cạnh tranh
Một điểm đáng lo ngại là mức thuế Mỹ áp cho Việt Nam cao hơn so với nhiều đối thủ cạnh tranh trong khu vực. Cụ thể, Bangladesh chỉ bị áp 37%, Thái Lan 36%, Indonesia 32%, Pakistan 29%, Ấn Độ 26%, Malaysia 24%, và Philippines 17%. Trong khi đó, Việt Nam phải chịu mức 46%, tương đương với những nước có mức thuế cao như Campuchia (49%), Lào (48%), Sri Lanka (44%) và Trung Quốc (54%).
Khoảng cách thuế suất này có thể làm giảm đáng kể năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam tại thị trường Mỹ. Khi giá thành hàng Việt bị đội lên do thuế, người tiêu dùng Mỹ – vốn đang chịu áp lực từ lạm phát và chi tiêu thắt chặt – có xu hướng chuyển sang lựa chọn sản phẩm từ các quốc gia có mức thuế thấp hơn. Các doanh nghiệp Mỹ cũng có thể điều chỉnh chuỗi cung ứng để giảm chi phí nhập khẩu, từ đó gây tổn thất trực tiếp đến các nhà sản xuất và xuất khẩu của Việt Nam.
Việt Nam và mức thuế 46% theo chính sách thuế quan của Mỹ năm 2025
Trong bối cảnh thương mại toàn cầu đang có nhiều biến động, chính sách thuế quan của Mỹ năm 2025 đã đưa ra một số điều chỉnh đáng chú ý, đặc biệt là đối với các quốc gia có mức thâm hụt thương mại lớn với Hoa Kỳ. Việt Nam nằm trong nhóm nước chịu tác động mạnh khi bị áp mức thuế nhập khẩu lên tới 46%.
Sở dĩ Việt Nam bị áp mức thuế cao như vậy là do Hoa Kỳ đánh giá thâm hụt thương mại song phương ở mức rất lớn, với con số ước tính khoảng 123,5 tỷ USD trong tổng kim ngạch thương mại hai chiều 136,6 tỷ USD. Theo phương pháp tính mới của Chính quyền Tổng thống Trump, mức thuế được xác định bằng một nửa tỷ lệ thâm hụt – tức khoảng 46%. Đây được xem là mức thuế “hữu nghị”, mang tính đối ứng theo hướng tái cân bằng cán cân thương mại.
Bên cạnh yếu tố thâm hụt, Hoa Kỳ cũng xem xét đến mức thuế suất MFN (tối huệ quốc) mà các nước áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu. Việt Nam hiện đang áp dụng mức thuế MFN trung bình là 9,4% – cao hơn đáng kể so với mức 3,3% của Hoa Kỳ. Từ đó, Washington cho rằng cần có điều chỉnh để đạt được sự tương hỗ trong trao đổi thương mại.
Không chỉ dừng lại ở vấn đề thuế, chính sách thuế quan của Mỹ năm 2025 còn tích hợp yếu tố chiến lược và địa chính trị, thể hiện nỗ lực của Hoa Kỳ trong việc thúc đẩy các đối tác mở cửa thị trường công bằng hơn.
Một điểm khác được nhấn mạnh là việc Việt Nam – cùng với một số nước như Brazil, Argentina và Ecuador – bị đánh giá là hạn chế nhập khẩu các sản phẩm tái chế từ Hoa Kỳ. Washington ước tính rằng nếu các rào cản này được dỡ bỏ, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa tái chế của Mỹ có thể tăng thêm ít nhất 18 tỷ USD mỗi năm.
Mức thuế cơ bản trong chính sách mới là 10%, có hiệu lực từ ngày 5/4/2025 đối với toàn bộ hàng nhập khẩu. Tuy nhiên, bắt đầu từ ngày 9/4/2025, các quốc gia có thâm hụt thương mại lớn – bao gồm Việt Nam – sẽ đối mặt với mức thuế cao hơn. Đây là bước đi cho thấy Hoa Kỳ đang quyết liệt hơn trong việc điều chỉnh các mối quan hệ thương mại toàn cầu mà họ cho là thiếu công bằng.
Nhìn tổng thể, chính sách thuế quan của Mỹ năm 2025 không chỉ đơn thuần là biện pháp bảo hộ kinh tế, mà còn là công cụ tác động đến cấu trúc thương mại quốc tế. Mục tiêu của Hoa Kỳ không chỉ là tăng thu ngân sách, mà còn là tạo áp lực để các đối tác thương mại – trong đó có Việt Nam – điều chỉnh các chính sách về tỷ giá, thuế quan, và tiếp cận thị trường theo hướng minh bạch, công bằng hơn.
Các quy định thực thi trọng yếu trong chính sách thuế quan của Mỹ năm 2025
Theo sắc lệnh mới có hiệu lực từ tháng 4 năm 2025, chính sách thuế quan của Mỹ năm 2025 sẽ áp dụng nhiều thay đổi đáng kể liên quan đến mức thuế đối với hàng hóa nhập khẩu. Những điều khoản cụ thể như sau:
Mức thuế cơ bản và thuế theo quốc gia
Từ 0h01 sáng (giờ miền Đông) ngày 5/4/2025, một mức thuế giá trị gia tăng (ad valorem) cố định ở mức 10% sẽ được áp dụng đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu vào lãnh thổ hải quan Hoa Kỳ. Tiếp theo đó, từ ngày 9/4/2025, các quốc gia được nêu trong Phụ lục I sẽ phải chịu mức thuế suất riêng biệt, được thiết kế tương ứng theo từng đối tác thương mại.
Phạm vi áp dụng thuế
Thuế mới áp dụng với hàng hóa nhập khẩu trực tiếp để tiêu dùng, cũng như các mặt hàng được lấy ra khỏi kho ngoại quan để phục vụ mục đích tiêu dùng sau thời điểm quy định. Tuy nhiên, hàng hóa đã được xếp lên tàu và đang trên hành trình cuối cùng trước thời điểm có hiệu lực sẽ không bị đánh thuế bổ sung, đảm bảo tính công bằng cho các giao dịch đã hoàn tất.
Hàng hóa được miễn trừ thuế
Một số mặt hàng nhất định không chịu ảnh hưởng từ chính sách thuế quan của Mỹ năm 2025, bao gồm:
- Các mặt hàng được bảo vệ theo quy định tại 50 U.S.C. 1702(b).
- Thép, nhôm, ô tô và linh kiện ô tô đã bị áp thuế theo Mục 232 trước đó.
- Các nhóm sản phẩm như dược phẩm, đồng, bán dẫn, khoáng sản chiến lược, năng lượng và sản phẩm liên quan.
- Hàng hóa thuộc Cột 2 trong Biểu thuế HTSUS.
- Những mặt hàng có khả năng bị áp thuế theo các biện pháp trong tương lai.
Thuế bổ sung và tính cộng dồn
Các mức thuế ad valorem theo sắc lệnh là bổ sung, không thay thế cho các khoản thuế, phí hay lệ phí hiện hành khác đối với hàng hóa nhập khẩu.
Quy định riêng cho Canada và Mexico
Hàng hóa có xuất xứ đạt chuẩn theo Hiệp định USMCA sẽ tiếp tục được hưởng các ưu đãi thuế quan như trước. Đối với hàng hóa không đủ điều kiện, mức thuế bổ sung có thể được áp dụng. Tuy nhiên, sắc lệnh không tác động đến các mức thuế hiện có liên quan đến biên giới nếu các lệnh trước đó còn hiệu lực.
Cách tính thuế với hàng hóa có hàm lượng giá trị Mỹ
Mức thuế sẽ chỉ áp dụng trên phần giá trị không có nguồn gốc từ Mỹ, miễn là ít nhất 20% giá trị hàng hóa được xác định là có xuất xứ từ Hoa Kỳ. Hải quan Mỹ có quyền yêu cầu tài liệu để xác minh nguồn gốc giá trị này.
Quy định đối với khu vực thương mại tự do
Hàng hóa chịu thuế khi được đưa vào khu vực thương mại tự do sẽ được coi là hàng nước ngoài và được xử lý theo quy định ưu đãi, nếu đáp ứng yêu cầu liên quan.
Chính sách với hàng hóa giá trị thấp
Chính sách miễn thuế de minimis vẫn tiếp tục được áp dụng, tuy nhiên Bộ Thương mại có thể điều chỉnh nếu có hệ thống kỹ thuật phù hợp để thu thuế hiệu quả với các lô hàng nhỏ.
Tác động và hiệu lực vượt trội
Sắc lệnh có thể chấm dứt hoặc điều chỉnh các lệnh trước đó liên quan đến thương mại nếu phát sinh xung đột. Tổng thống Hoa Kỳ có toàn quyền điều chỉnh Biểu thuế HTSUS để ứng phó với các động thái từ đối tác thương mại, tình trạng khẩn cấp hoặc những thay đổi trong năng lực sản xuất quốc nội.
Cơ quan thực thi và quản lý
Việc triển khai chính sách thuế quan của Mỹ năm 2025 sẽ do Bộ Thương mại và Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ chủ trì, với sự phối hợp của các cơ quan chức năng liên quan theo quyền hạn của Đạo luật IEEPA.
Các điều khoản chuyển tiếp quan trọng
- Từ 5/4/2025: Mức thuế 10% áp dụng cho mọi hàng hóa nhập khẩu hoặc lấy ra từ kho để tiêu dùng, ngoại trừ hàng hóa đã vận chuyển trước thời điểm này.
- Từ 9/4/2025: Mức thuế riêng biệt theo từng quốc gia (Phụ lục I) chính thức có hiệu lực. Các mặt hàng đang vận chuyển trước thời điểm này vẫn được miễn thuế theo quốc gia.
Với thời gian chuyển tiếp rõ ràng và các điều khoản cụ thể, chính sách thuế quan của Mỹ năm 2025 được xem là một biện pháp toàn diện nhằm điều chỉnh cán cân thương mại, bảo vệ ngành sản xuất nội địa, đồng thời cho phép phản ứng linh hoạt trước các hành vi thương mại không tương hỗ từ đối tác nước ngoài.
Trên đây là những thông tin mà Global Vietnam Lawyers muốn chia sẻ tới người đọc về cách chính sách thuế quan của Mỹ năm 2025, để được hỗ trợ từ các chuyên gia và biết thêm thông tin. Hãy liên hệ chúng tôi để được tư vấn.
