Việc quản lý nhân sự không chỉ dừng lại ở tuyển dụng và đào tạo mà còn bao gồm cả các quy trình chấm dứt hợp đồng lao động. Tuy nhiên, nếu không tuân thủ đúng quy định của pháp luật, doanh nghiệp có thể đối mặt với những rủi ro pháp lý nghiêm trọng khi tiến hành sa thải người lao động. Luật Lao động sa thải trái luật quy định chặt chẽ về các trường hợp chấm dứt hợp đồng hợp pháp và bất kỳ hành vi sa thải trái luật nào cũng có thể dẫn đến hậu quả nặng nề, từ bồi thường tài chính đến ảnh hưởng uy tín doanh nghiệp

Trong bài viết này, công ty luật GV Lawyers sẽ phân tích những rủi ro pháp lý mà doanh nghiệp cần đặc biệt lưu ý khi thực hiện quyết định sa thải, giúp tránh các tranh chấp lao động không đáng có.

Sa thải trái pháp luật là gì?

Sa thải là một trong bốn hình thức xử lý kỷ luật lao động được pháp luật công nhận, cho phép người sử dụng lao động (NSDLĐ) áp dụng đối với người lao động (NLĐ) có hành vi vi phạm nghiêm trọng nội quy lao động. Tuy nhiên, để thực hiện sa thải hợp pháp, NSDLĐ phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định của Bộ luật Lao động. Nếu không tuân thủ, quyết định sa thải có thể bị xem là trái pháp luật, kéo theo nhiều hệ lụy pháp lý.

Theo quy định hiện hành, một quyết định sa thải hợp pháp phải đảm bảo các điều kiện sau:

Có căn cứ pháp lý để áp dụng hình thức sa thải

Không giống như các hình thức xử lý kỷ luật khác như khiển trách, kéo dài thời hạn nâng lương không quá 06 tháng hoặc cách chức, pháp luật không cho phép NSDLĐ tự đặt ra thêm các trường hợp bị sa thải mà chỉ được áp dụng hình thức này trong các trường hợp cụ thể theo Điều 125 Bộ luật Lao động 2019.

Các hành vi có thể dẫn đến sa thải bao gồm:

• Trộm cắp, tham ô, đánh bạc, cố ý gây thương tích tại nơi làm việc

• Tiết lộ bí mật kinh doanh, bí mật công nghệ gây thiệt hại cho doanh nghiệp

• Có hành vi quấy rối tình dục nghiêm trọng tại nơi làm việc

• Tự ý nghỉ việc 05 ngày cộng dồn trong 30 ngày hoặc 20 ngày cộng dồn trong 365 ngày mà không có lý do chính đáng

Vì vậy, nếu NSDLĐ sa thải NLĐ mà không có hành vi vi phạm thuộc các trường hợp trên, quyết định sa thải sẽ bị coi là trái pháp luật.

Tuân thủ nguyên tắc, trình tự và thủ tục sa thải

Sa thải phải được thực hiện theo trình tự, thủ tục chặt chẽ được quy định tại Điều 122, Điều 127 Bộ luật Lao động 2019 và Điều 70 Nghị định 145/2020/NĐ-CP. Cụ thể, NSDLĐ cần đảm bảo:

• Chứng minh được lỗi của NLĐ thông qua biên bản sự việc, bằng chứng cụ thể.

• Lập biên bản vi phạm ngay khi phát hiện hành vi vi phạm để làm cơ sở xử lý kỷ luật.

• Mời NLĐ tham gia cuộc họp xử lý kỷ luật với sự có mặt của tổ chức đại diện NLĐ (nếu có) và lập biên bản ghi nhận toàn bộ quá trình họp.

• Ban hành quyết định xử lý kỷ luật bằng văn bản và gửi đến NLĐ.

Nếu NSDLĐ bỏ qua bất kỳ bước nào trong trình tự trên hoặc không thông báo đầy đủ cho NLĐ, quyết định sa thải có thể bị tòa án tuyên là không hợp pháp.

Đảm bảo thời hiệu xử lý kỷ luật lao động

Thời hiệu xử lý kỷ luật lao động (bao gồm cả sa thải) được quy định như sau:

• 06 tháng kể từ ngày xảy ra hành vi vi phạm
• 12 tháng đối với các hành vi liên quan đến tài chính, tài sản, tiết lộ bí mật công nghệ hoặc bí mật kinh doanh của NSDLĐ

Ngoài ra, trong một số trường hợp đặc biệt, luật lao động sa thải trái luật không cho phép xử lý kỷ luật trong thời gian nhất định, chẳng hạn như:

• NLĐ đang mang thai, nghỉ thai sản, nuôi con dưới 12 tháng tuổi
• NLĐ đang bị tạm giam, tạm giữ

Nếu thời hiệu xử lý kỷ luật lao động sắp hết do NLĐ thuộc các trường hợp trên, thời hiệu có thể được kéo dài nhưng không quá 60 ngày kể từ khi thời gian bảo vệ kết thúc.

Người ra quyết định sa thải phải có thẩm quyền

Theo luật lao động sa thải trái luật quy định, chỉ những cá nhân có thẩm quyền xử lý kỷ luật lao động theo nội quy lao động của doanh nghiệp mới được phép ra quyết định sa thải. Nếu quyết định sa thải được ban hành bởi người không có thẩm quyền, NLĐ có thể khiếu nại hoặc khởi kiện để yêu cầu hủy quyết định.

Khi nào sa thải được coi là trái pháp luật?

Sa thải bị xem là trái pháp luật khi NSDLĐ không đảm bảo đủ bốn điều kiện cơ bản nêu trên. Cụ thể:

• Sa thải không có căn cứ pháp lý rõ ràng, không thuộc các trường hợp quy định trong Bộ luật Lao động
• Không tuân thủ đúng trình tự, thủ tục theo quy định
• Thực hiện sa thải khi đã hết thời hiệu xử lý kỷ luật
• Người ra quyết định sa thải không có thẩm quyền

Nếu NLĐ bị sa thải trái pháp luật, họ có quyền khởi kiện để yêu cầu:

• Hủy quyết định sa thải và được quay lại làm việc
• Được bồi thường tiền lương, bảo hiểm xã hội và các quyền lợi khác trong thời gian bị sa thải
• Yêu cầu NSDLĐ bồi thường thêm ít nhất 02 tháng tiền lương theo hợp đồng lao động

Do đó, để tránh các rủi ro pháp lý, doanh nghiệp cần thực hiện quy trình sa thải một cách thận trọng, tuân thủ đúng các quy định của pháp luật lao động.

Hậu quả pháp lý khi NSDLĐ sa thải trái luật

Theo Luật Lao động, khi NSDLĐ sa thải NLĐ trái pháp luật, họ có thể phải chịu các hậu quả pháp lý sau:

Nghĩa vụ nhận lại người lao động và bồi thường

Theo khoản 1 Điều 41 Bộ luật Lao động 2019, nếu NSDLĐ sa thải trái pháp luật, họ phải:

• Nhận NLĐ trở lại làm việc theo hợp đồng lao động đã giao kết.
• Trả đủ tiền lương, đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho thời gian NLĐ không được làm việc.
• Thanh toán ít nhất 02 tháng tiền lương theo hợp đồng lao động.
• Nếu NLĐ không muốn quay lại làm việc, NSDLĐ phải bồi thường thêm trợ cấp thôi việc theo quy định.

Nghĩa vụ bồi thường thiệt hại

Ngoài việc nhận lại NLĐ và thanh toán tiền lương, NSDLĐ có thể phải bồi thường thêm nếu NLĐ chứng minh được thiệt hại do bị sa thải trái pháp luật. Thiệt hại này có thể bao gồm thu nhập bị mất, chi phí tìm việc làm mới hoặc thiệt hại tinh thần.

Xử phạt vi phạm hành chính

Theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP, NSDLĐ có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 20 triệu đồng nếu đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái luật hoặc xử lý kỷ luật sa thải không đúng quy định.

Trách nhiệm hình sự

Trong trường hợp NSDLĐ sa thải NLĐ với động cơ phân biệt đối xử, trả đũa hoặc ép buộc NLĐ nghỉ việc bất hợp pháp, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 162 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017). Mức phạt có thể lên đến 03 năm tù giam hoặc phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng.

Ảnh hưởng đến uy tín và hoạt động kinh doanh

Việc sa thải trái pháp luật có thể làm giảm uy tín của doanh nghiệp, ảnh hưởng đến tinh thần làm việc của nhân viên, gây khó khăn trong tuyển dụng lao động và có thể dẫn đến tranh chấp lao động kéo dài.

Sa thải trái luật không chỉ gây tổn thất về tài chính cho doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng đến danh tiếng và hoạt động sản xuất kinh doanh. Vì vậy, NSDLĐ cần hiểu rõ và tuân thủ đúng quy định của luật lao động, thực hiện quy trình xử lý kỷ luật lao động một cách công bằng, minh bạch. Trên đây là các thông tin tham khảo, khi có vướng mắc, doanh nghiệp nên tham khảo ý kiến của công ty luật GV Lawyers hoặc cơ quan quản lý lao động để tránh rủi ro pháp lý không đáng có.