Trong thực tế kinh doanh hàng hải, việc xảy ra các tranh chấp trong hợp đồng thuê tàu chuyến là không tránh khỏi. Những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên mà còn có thể gây ra rủi ro và mất mát cho cả quá trình vận chuyển hàng hóa. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích và giải thích một số vấn đề tranh chấp trong hợp đồng thuê tàu chuyến, những rủi ro tiềm ẩn và cách giải quyết chúng.
I. Tàu chuyến và phương thức thuê tàu chuyến
1. Tàu chuyến là gì?
Tàu chuyến là loại tàu được sử dụng để vận chuyển hàng hóa giữa các điểm đến theo yêu cầu của khách hàng thông qua việc thuê tàu theo một hợp đồng cụ thể.
Quá trình thuê tàu chuyến bắt đầu khi khách hàng tiếp xúc với chủ tàu hoặc đại diện của họ để yêu cầu việc thuê tàu. Mục đích là để chuyển hàng hóa từ điểm xuất phát hoặc nhiều điểm xuất phát đến một hoặc nhiều điểm đích theo nhu cầu cụ thể của khách hàng.
2. Đặc điểm của phương thức thuê tàu chuyến
- Tàu chạy theo yêu cầu của chủ hàng
- Tự do thỏa thuận cước phí, các điều khoản
- Cước phí thấp hơn trong thuê tàu chở, có thể không bao gồm I, O, S(t)
- Thời gian chuyển chở nhanh hơn
- Chủ tàu có thể đóng vai là người chuyên chở hoặc không
- Thường được dùng khi chuyên chở hàng hóa khối lượng lớn: dầu mỏ, than, quặng, ngũ cốc, phân bón, xi-măng, sắt, thép.
II. Hợp đồng thuê tàu chuyến
Hợp đồng thuê tàu chuyến (CP) là một tài liệu hợp đồng chuyên chở hàng hóa qua đường biển, trong đó bên vận chuyển cam kết vận chuyển hàng hóa từ một cảng xuất phát đến một cảng đích và bên thuê tàu cam kết thanh toán cước phí theo điều khoản đã thỏa thuận.
Bên vận chuyển trong hợp đồng thuê tàu chuyến có thể là chủ tàu hoặc là bên thuê tàu khác mà chủ tàu đã thuê lại để thực hiện dịch vụ vận chuyển. Bên thuê tàu có thể là bên xuất khẩu hoặc nhập khẩu, tùy thuộc vào điều kiện và thỏa thuận trong hợp đồng mua bán quốc tế.
Thường thì, trong quá trình thuê tàu chung và thuê tàu chuyến cụ thể, bên thuê tàu thường sử dụng dịch vụ của đại lý hoặc môi giới để thực hiện việc thuê tàu. Những người này thường có kiến thức chuyên sâu về thị trường thuê tàu, quy định hàng hải và các quy trình của các cảng.
Nội dung chủ yếu của hợp đồng thuê tàu chuyến
- Các bên của hợp đồng
- Quy định về hàng hóa
- Quy định về con tàu và thời gian tàu đến cảng xếp hàng
- Quy định về cảng xếp hàng, cảng dỡ hàng
- Quy định về chi phí xếp, dỡ
- Quy định về cước phí và thanh toán cước phí
- Quy định về thời gian làm hàng, thưởng phạt xếp/dỡ
- Quy định về luật lệ và trọng tài
III. Một số vấn đề tranh chấp trong hợp đồng thuê tàu chuyến
Hợp đồng thuê tàu chuyến là một dạng hợp đồng vận chuyển có tính phức tạp, bao gồm nhiều điều khoản liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau. Vì tính phức tạp này, trong quá trình thực hiện hợp đồng, không thể tránh khỏi những tranh chấp phát sinh.
Trong quá trình thực hiện hợp đồng thuê tàu chuyến, các tranh chấp thường rất đa dạng. Bài viết này sẽ tập trung nghiên cứu một số nội dung sau đây:
1. Tranh chấp về khả năng đi biển của tàu
Trong hợp đồng thuê tàu chuyến, điều khoản về tàu là một trong những điều khoản quan trọng nhất. Tàu phải đảm bảo phù hợp để chuyên chở toàn bộ lượng hàng và đảm bảo an toàn cho hàng hóa.
Trong thực tế, lĩnh vực thương mại hàng hải đã chứng kiến nhiều tranh chấp phát sinh từ điều khoản này trong hợp đồng thuê tàu chuyến, chủ yếu xoay quanh khả năng vận hành của tàu trên biển.
Theo pháp luật, khả năng vận hành trên biển được coi là một điều kiện của hợp đồng, và nó được quy định như một trong ba trách nhiệm bắt buộc của người vận chuyển theo Công ước Brussels năm 1924.
Do đó, khi xảy ra tổn thất về hàng hóa trong quá trình vận chuyển, điều khoản này thường được các chủ hàng sử dụng.
Người đi kiện cần phải chứng minh vấn đề chính: Tàu không đủ khả năng vận hành trên biển và việc này là nguyên nhân gây ra tổn thất cho hàng hóa.
2. Tranh chấp về hàng hóa chuyên chở
Hàng hóa bị tổn thất do việc xếp chất không tuân thủ quy cách là một vấn đề quan trọng trong lĩnh vực hàng hải.
Theo các quy định của luật lệ hàng hải trên thế giới, chủ tàu hoặc người vận chuyển có trách nhiệm xếp chất hàng hóa một cách cẩn thận và thích hợp.
Theo Điều 73, Khoản 2, Bộ luật Hàng hải Việt Nam, người vận chuyển phải chịu trách nhiệm về việc xếp hàng hóa một cách cẩn thận và thích hợp, đồng thời chăm sóc, bảo vệ chu đáo hàng hóa trong suốt quá trình vận chuyển.
Do đó, nếu hàng hóa bị hỏng do việc xếp chất không đúng quy cách, chủ tàu hoặc người vận chuyển sẽ phải chịu trách nhiệm bồi thường trong mọi trường hợp, bất kể liệu việc xếp chất không đúng quy cách có do chỉ thị của người thuê hay không.
Theo luật lệ hàng hải, người vận chuyển không thể miễn trách nhiệm đối với việc xếp chất không hợp lý và sẽ phải chịu trách nhiệm bồi thường cho mọi hậu quả phát sinh.
Tuy nhiên, trong thực tế, đã xảy ra những trường hợp người vận chuyển tránh trách nhiệm về việc xếp chất không đúng quy cách, mặc dù đây là nguyên nhân gây ra tổn thất nghiêm trọng đối với hàng hóa.
3. Tranh chấp về thời gian và thưởng phạt xếp dỡ hàng hóa
Một phần quan trọng trong hợp đồng vận chuyển thường là việc xác định thời gian cho quá trình xếp/dỡ hàng, phụ thuộc vào thời điểm gửi (Notice of Readiness – NOR) được giao và chấp nhận.
Thông thường, điều này xảy ra sau một khoảng thời gian nhất định kể từ khi NOR được trao hoặc được chấp nhận, có thể là một số giờ hoặc một số ngày.
Tranh chấp về cách tính thời gian xếp/dỡ hàng thường xuyên xảy ra trong các hợp đồng thuê tàu chuyến, và nguyên nhân thường là do sự hiểu biết khác nhau giữa hai bên, có thể do sơ xuất hoặc cố ý.
Ví dụ, trong các hợp đồng thuê tàu chuyến, có thể quy định thời gian xếp/dỡ hàng dựa trên “ngày làm việc thời tiết tốt”. Tuy nhiên, khái niệm “thời tiết tốt” thường không được quy định cụ thể hoặc chi tiết trong bất kỳ văn bản nào.
Theo quy ước hàng hải quốc tế, “ngày làm việc thời tiết tốt” thường là ngày không có mưa, bão, hoặc gió lớn, cho phép các bên tiến hành các công việc xếp/dỡ hàng hóa một cách an toàn và hiệu quả.
4. Tranh chấp về mức cước phí và thanh toán cước phí
Trong hợp đồng thuê tàu, tranh chấp về cước phí và việc thanh toán cước phí thường liên quan đến các điều khoản sau:
- Mức cước: Đây là số tiền được tính cho mỗi đơn vị cước hoặc mức cước thuê bao không phụ thuộc vào loại và số lượng hàng hóa chuyên chở, mà được tính theo đơn vị trọng lượng hoặc dung tích của tàu.
- Chi phí xếp dỡ: Hai bên thường thỏa thuận về việc chia sẻ chi phí xếp dỡ hàng hóa.
- Số lượng hàng hóa tính cước: Tiền cước có thể được tính dựa trên số lượng hàng hóa được xếp lên tàu tại cảng gửi hàng hoặc dựa trên số lượng hàng hóa được giao tại cảng đích.
- Thời gian thanh toán tiền cước: Có thể thanh toán cước phí tại cảng bốc hàng, tại cảng dỡ hàng hoặc thậm chí trả trước một phần trước khi hàng hóa được vận chuyển.
Ngoài ra, trong các điều khoản về cước phí, hai bên cũng thường thỏa thuận về địa điểm thanh toán, tỷ giá hối đoái được sử dụng, phương thức thanh toán, và việc trả trước một phần của tiền cước phí.
5. Tranh chấp về điều khoản trọng tài và luật áp dụng
Tranh chấp liên quan đến thỏa thuận trọng tài và quy định luật thường là một vấn đề phức tạp trong các hợp đồng vận chuyển.
Thỏa thuận trọng tài có thể được xác định như một điều khoản trong hợp đồng hoặc một thỏa thuận riêng biệt, có thể là một phụ lục kèm theo hợp đồng ban đầu hoặc được thỏa thuận sau khi xảy ra tranh chấp.
Hình thức của điều khoản trọng tài thường được sử dụng như sau: “Mọi tranh chấp phát sinh từ hoặc liên quan đến hợp đồng này sẽ được giải quyết thông qua trọng tài tại [tên của Trung tâm Trọng tài]”.
Do sự phức tạp và yêu cầu về hiểu biết về luật pháp và quy định về trọng tài, phía Việt Nam thường gặp khó khăn trong các tranh chấp liên quan đến điều này.
Theo quy định của pháp lệnh trọng tài và các quy định thực tiễn, trọng tài chỉ có thẩm quyền xét xử nếu có một thỏa thuận rõ ràng giữa các bên để chọn trọng tài làm phương tiện giải quyết tranh chấp.
Nếu không có sự quy định cẩn thận, việc xử lý tranh chấp có thể gặp phải nhiều khó khăn. Một số vấn đề thường gặp có thể bao gồm:
- Điều khoản về trọng tài và luật xét xử không rõ ràng.
- Thiếu sự hiểu biết về ý nghĩa pháp lý của việc chọn trọng tài.
- Chọn lựa thẩm quyền xét xử một cách không chính xác, gây ra mâu thuẫn về pháp luật.
- Chọn lựa thẩm quyền xét xử của một quốc gia nhưng yêu cầu tuân thủ luật pháp của quốc gia khác.
Điều này thể hiện rằng, để tránh các tranh chấp phức tạp, các điều khoản về trọng tài cần phải được xác định một cách rõ ràng và cẩn thận trong hợp đồng.
Trong bài viết này, GV Lawyers đã đi sâu vào một số vấn đề tranh chấp phổ biến trong hợp đồng thuê tàu chuyến. Từ tranh chấp về khả năng đi biển của tàu đến việc tính cước phí và thỏa thuận trọng tài, mỗi vấn đề đều đòi hỏi sự hiểu biết kỹ luật và sự minh bạch trong thỏa thuận.
Việc giải quyết tranh chấp trong hợp đồng thuê tàu chuyến không chỉ đòi hỏi sự linh hoạt và sự chấp nhận của các bên mà còn cần có sự tôn trọng và tuân thủ các quy định pháp luật và thỏa thuận đã được ký kết. Giúp tạo nên một môi trường kinh doanh hàng hải ổn định và tin cậy, đồng thời giảm thiểu rủi ro và tranh chấp, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành hàng hải.
.
