Vào ngày 25/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật số 90/2025/QH15 (“Luật số 90”) sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Hải quan; Luật Thuế giá trị gia tăng; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công. Trong đó, đáng chú ý là Quốc hội đã bổ sung thêm một hình thức lựa chọn nhà thầu mới là hình thức đặt hàng vào Luật Đấu thầu năm 2023.
Trước đây, trong các hình thức lựa chọn nhà thầu không quy định hình thức đặt hàng. Việc lựa chọn nhà thầu cung cấp sản phẩm, dịch vụ công theo hình thức đặt hàng thực hiện theo quy định riêng của Chính phủ. Nay, Luật số 90[1] đã bổ sung thêm hình thức đặt hàng là một hình thức lựa chọn nhà thầu mới được bổ sung vào Luật Đấu thầu năm 2023, cho phép giao trực tiếp cho nhà thầu (tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân) thực hiện cung cấp hàng hóa, dịch vụ trong một số trường hợp đặc biệt. Hình thức này được áp dụng không chỉ đối với sản phẩm, dịch vụ công ích, dịch vụ sự nghiệp công mà còn bao gồm dịch vụ, hàng hóa thuộc lĩnh vực chiến lược, nghiên cứu khoa học trọng điểm, quan trọng quốc gia, công nghiệp mũi nhọn, hạ tầng năng lượng…; sản phẩm hàng hóa từ kết quả của nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đặc biệt… có sử dụng nguồn vốn đầu tư công và các nguồn vốn khác, không chỉ giới hạn là nguồn chi thường xuyên.
Để làm rõ hình thức đặt hàng theo quy định tại Luật số 90, vào ngày 04/8/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 214/2025/NĐ-CP (“Nghị định số 214”) quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà thầu. Theo đó, Nghị định số 214 quy định cụ thể các loại hàng hóa, dịch vụ mà cơ quan, đơn vị (“Tổ chức đặt hàng”) được giao trực tiếp quản lý, sử dụng nguồn ngân sách nhà nước và nguồn thu hợp pháp khác (nếu có) được phép áp dụng hình thức đặt hàng trong việc lựa chọn nhà thầu/ nhà cung cấp. Nói ngắn gọn, các hàng hóa, dịch vụ này, nếu xét về tính chất đặc thù, là những hàng hóa dịch vụ (i) có nguồn cung cấp hạn chế, như hàng hóa, dịch vụ “thuộc các dự án công nghiệp nền tảng, công nghiệp mũi nhọn, hạ tầng năng lượng, hạ tầng số, giao thông xanh”[2]. Còn xét về mục đích sử dụng, đây là những hàng hóa, dịch vụ phục vụ cho các mục đích có liên quan đến chiến lược phát triển quốc gia dài hạn hay an ninh, quốc phòng của đất nước, như “sản phẩm dịch vụ công nghệ số trọng điểm; sản phẩm dịch vụ công nghệ số thuộc các dự án quan trọng trọng điểm quốc gia, dự án có tính chất, yêu cầu đặc biệt của Chính phủ…”.
Về bản chất, hình thức đặt hàng cũng như chỉ định thầu, đó là việc giao trực tiếp gói thầu/dự án cho 01 nhà thầu/nhà cung cấp đã được dự kiến trước và không thuộc trường hợp đấu thầu trên Hệ thống đấu thầu Quốc gia. Tuy nhiên, về quy trình và cách thức thực hiện, hình thức đặt hàng không yêu cầu Tổ chức đặt hàng/chủ đầu tư phải có kế hoạch lựa chọn nhà thầu được phê duyệt, bố trí vốn, dự toán gói thầu được phê duyệt trước trước khi có phương án đặt hàng như hình thức chỉ định thầu thông thường, mà chỉ cần lập, phê duyệt phương án đặt hàng, ký hợp đồng đặt hàng/phê duyệt quyết định đặt hàng. Cụ thể, quy trình đặt hàng được thực hiện như sau[3]:
Như vậy, từ ngày 01/7/2025[4], bên cạnh các hình thức lựa chọn nhà thầu trước đây, chủ đầu tư còn được phép áp dụng hình thức đặt hàng, điều này giúp tăng tính linh hoạt, tiết kiệm chi phí tổ chức đấu thầu, rút ngắn thời gian lựa chọn nhà thầu, đẩy nhanh tiến độ thực hiện gói thầu/dự án, tạo thuận lợi cho chủ đầu tư, bên mời thầu trong hoạt động lựa chọn nhà thầu. Đặc biệt, cơ chế khuyến khích đặt hàng đối với các sản phẩm mới, công nghệ cao, sản phẩm khoa học công nghệ do doanh nghiệp trong nước phát triển góp phần mở rộng cơ hội trúng thầu cho doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, trước hết, các quy định của Nghị định số 214 về xác định loại hàng hóa, dịch vụ thuộc diện được đặt hàng, ngoài yêu cầu phải được chấp hành chặt chẻ, triệt để, còn phải cụ thể hơn. Về phía các nhà thầu/nhà cung cấp, hình thức đặt hàng cũng sẽ buộc họ phải chuẩn hóa năng lực, nhân sự, thiết bị để xây dựng uy tín và thương hiệu cho riêng mình để nâng cao tính cạnh tranh trong đấu thầu.
[1] Điều 1.12 và 1.17 của Luật số 90
[2] Điều 106, 107.2 của Nghị định số 214
[3] Điều 109 của Nghị định số 214
[4] Điều 9.1 của Luật số 90
