Hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động theo luật lao động hiện hành là điều cần thiết để mỗi cá nhân bảo vệ quyền hợp pháp của mình trong quá trình làm việc. Bộ luật Lao động 2019 đã quy định cụ thể những quyền được hưởng và nghĩa vụ phải thực hiện, giúp đảm bảo mối quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động diễn ra công bằng, minh bạch. Việc nắm vững các quy định này không chỉ giúp người lao động chủ động hơn trong công việc mà còn góp phần xây dựng môi trường làm việc ổn định, bền vững. Hãy cùng GV Lawyers tìm hiểu qua bài viết tham khảo dưới đây.
Tổng quan về người lao động và người sử dụng lao động
Với nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng, mối quan hệ lao động đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng một môi trường làm việc công bằng và bền vững. Việc hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động theo luật lao động hiện hành không chỉ giúp người lao động tự bảo vệ mình, mà còn góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp của doanh nghiệp.
Theo Bộ luật Lao động 2019, người lao động là người làm việc cho người sử dụng lao động theo thỏa thuận, được trả lương và chịu sự quản lý, điều hành của người sử dụng lao động. Ngược lại, người sử dụng lao động có thể là doanh nghiệp, tổ chức, hợp tác xã, hộ gia đình hoặc cá nhân có thuê mướn người lao động theo quy định của pháp luật.
Để mối quan hệ lao động diễn ra hài hòa, cả hai bên cần hiểu và thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của mình.
Quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động theo luật lao động hiện hành
Quyền của người lao động theo Bộ luật Lao động 2019
Người lao động được pháp luật bảo vệ toàn diện về thu nhập, điều kiện làm việc và quyền tham gia các hoạt động tập thể. Theo khoản 1 Điều 5 Bộ luật Lao động 2019, quyền của người lao động được quy định như sau:
Quyền được làm việc và lựa chọn nghề nghiệp
Người lao động có quyền tự do lựa chọn việc làm, nơi làm việc và nghề nghiệp phù hợp với năng lực, sở thích của mình. Họ có thể học nghề, nâng cao trình độ kỹ năng để phát triển sự nghiệp mà không bị ép buộc, phân biệt đối xử hay cưỡng bức lao động.
Quyền được hưởng lương và phúc lợi
Người lao động có quyền được trả lương tương xứng với trình độ, kỹ năng và công sức lao động trên cơ sở thỏa thuận với người sử dụng lao động. Ngoài ra, họ còn được đảm bảo về an toàn, vệ sinh lao động, được nghỉ phép, nghỉ lễ có hưởng lương và tham gia các chế độ bảo hiểm xã hội, y tế, thất nghiệp theo quy định.
Quyền tham gia tổ chức và đối thoại
Pháp luật cho phép người lao động thành lập, gia nhập các tổ chức đại diện, công đoàn hoặc tổ chức nghề nghiệp để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Người lao động có quyền tham gia đối thoại, thương lượng tập thể với người sử dụng lao động để đảm bảo các điều kiện làm việc công bằng và minh bạch.
Quyền từ chối làm việc và chấm dứt hợp đồng
Nếu trong quá trình làm việc có nguy cơ rõ ràng đe dọa đến tính mạng hoặc sức khỏe, người lao động có quyền từ chối thực hiện công việc. Bên cạnh đó, họ cũng có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo đúng quy định của pháp luật.
Quyền đình công hợp pháp
Khi việc thương lượng tập thể không đạt kết quả, người lao động có thể tiến hành đình công theo đúng trình tự pháp luật nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.
Nghĩa vụ của người lao động theo luật hiện hành
Song song với quyền lợi, người lao động cũng có nghĩa vụ nhất định nhằm đảm bảo kỷ luật, trật tự và hiệu quả công việc. Theo khoản 2 Điều 5 Bộ luật Lao động 2019, nghĩa vụ của người lao động bao gồm:
- Thực hiện đúng hợp đồng lao động, thỏa ước tập thể và các thỏa thuận hợp pháp khác.
- Tuân thủ nội quy, quy chế, kỷ luật lao động của doanh nghiệp.
- Tuân theo sự điều hành, giám sát hợp pháp của người sử dụng lao động.
- Thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tham gia bảo hiểm xã hội, y tế, thất nghiệp và đảm bảo an toàn, vệ sinh lao động.
Việc tuân thủ nghĩa vụ giúp người lao động không chỉ được đánh giá cao trong công việc mà còn góp phần tạo dựng mối quan hệ lao động ổn định, bền vững.
Quyền của người sử dụng lao động
Để hoạt động hiệu quả, người sử dụng lao động cũng được pháp luật trao nhiều quyền chủ động trong quản lý và điều hành lao động. Theo khoản 1 Điều 6 Bộ luật Lao động 2019, các quyền này bao gồm:
- Tuyển dụng, bố trí, điều hành và giám sát người lao động theo nhu cầu sản xuất, kinh doanh.
- Khen thưởng, kỷ luật và xử lý vi phạm lao động theo đúng quy định.
- Thành lập hoặc gia nhập tổ chức đại diện người sử dụng lao động, tham gia đối thoại, thương lượng tập thể với người lao động.
- Đóng cửa tạm thời nơi làm việc trong trường hợp bất khả kháng hoặc vì lý do an toàn, trật tự xã hội.
- Thực hiện các quyền khác được pháp luật công nhận để đảm bảo hoạt động ổn định, hiệu quả.
Nhờ những quyền này, doanh nghiệp có thể linh hoạt trong quản trị nhân sự và xây dựng môi trường làm việc phù hợp với đặc thù sản xuất, kinh doanh của mình.
Nghĩa vụ của người sử dụng lao động
Người sử dụng lao động không chỉ có quyền, mà còn có nghĩa vụ đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho người lao động. Cụ thể, theo khoản 2 Điều 6 Bộ luật Lao động 2019, họ phải:
- Tôn trọng danh dự, nhân phẩm của người lao động và thực hiện đúng các cam kết trong hợp đồng.
- Thiết lập cơ chế đối thoại, trao đổi với người lao động, thực hiện quy chế dân chủ cơ sở tại nơi làm việc.
- Đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng nghề, giúp người lao động duy trì hoặc chuyển đổi nghề nghiệp phù hợp.
- Thực hiện đầy đủ nghĩa vụ về bảo hiểm, an toàn, vệ sinh lao động, đồng thời có biện pháp phòng chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc.
- Tham gia xây dựng tiêu chuẩn kỹ năng nghề quốc gia, đánh giá và công nhận năng lực nghề cho người lao động.
Việc tuân thủ các nghĩa vụ này giúp doanh nghiệp xây dựng hình ảnh chuyên nghiệp, đáng tin cậy trong mắt người lao động và đối tác.
Việc nắm vững quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động theo luật lao động hiện hành là nền tảng để xây dựng một mối quan hệ lao động hài hòa, công bằng và ổn định. Mỗi người lao động nên chủ động tìm hiểu quy định pháp luật, đồng thời người sử dụng lao động cần thực hiện đúng trách nhiệm nhằm bảo vệ lợi ích đôi bên.
Nếu bạn cần tư vấn chi tiết hoặc hỗ trợ pháp lý chuyên sâu, hãy liên hệ công ty luật GV Lawyers – công ty luật uy tín, nơi mang đến giải pháp pháp lý hiệu quả cho mọi vấn đề liên quan đến luật lao động, hợp đồng và quan hệ nhân sự.
