Bảo hiểm xã hội bắt buộc (BHXH) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) là hai chính sách quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội tại Việt Nam, đảm bảo quyền lợi về lương hưu, trợ cấp thất nghiệp, và các chế độ bảo hiểm khác cho người lao động. Tuy nhiên, trong thực tế vẫn còn nhiều tổ chức, doanh nghiệp chậm đóng hoặc trốn đóng các khoản bảo hiểm này, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người lao động. Để xử lý vấn đề này, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 274/2025/NĐ-CP ngày 16/10/2025, Quy định chi tiết về chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp.
Bài viết tham khảo dưới đây sẽ cung cấp hướng dẫn toàn diện, chi tiết, giúp người lao động, doanh nghiệp và cơ quan quản lý hiểu rõ quy định mới nhất về BHXH, BHTN, đảm bảo thực hiện đúng pháp luật.
Tổng quan về Nghị định 274/2025/NĐ-CP
Nghị định 274/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ 30/11/2025, bao gồm 4 chương, 16 điều, Quy định chi tiết về chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp:
- Xử lý chậm đóng, trốn đóng BHXH bắt buộc và BHTN.
- Quy định mức thu tính phạt chậm đóng: 0,03%/ngày trên số tiền chậm đóng, trốn đóng.
- Xác định các trường hợp không bị coi là vi phạm, nhằm tránh xử phạt đối với các tình huống bất khả kháng.
- Quy trình khiếu nại, tố cáo về BHXH.
Mục tiêu của Nghị định là đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người lao động, đồng thời ràng buộc trách nhiệm của người sử dụng lao động, góp phần tăng cường tính tuân thủ pháp luật trong hoạt động bảo hiểm xã hội và thất nghiệp.
Trường hợp không bị coi là trốn đóng BHXH bắt buộc, BHTN.
Một điểm quan trọng trong Nghị định 274/2025/NĐ-CP là xác định rõ các trường hợp không coi là vi phạm, nhằm bảo vệ doanh nghiệp trong các tình huống bất khả kháng. Theo đó, các trường hợp không bị coi là trốn đóng bao gồm:
Thiên tai, thảm họa
Bão, lũ, ngập lụt, động đất, hỏa hoạn lớn, hạn hán kéo dài và các loại thiên tai khác, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Đây là các tình huống ngoài tầm kiểm soát, doanh nghiệp khó thực hiện việc đóng BHXH đúng hạn.
Dịch bệnh nguy hiểm
Các dịch bệnh được cơ quan nhà nước công bố, gây tác động nghiêm trọng đến tài chính và hoạt động của doanh nghiệp. Trong bối cảnh dịch bệnh, cơ quan, tổ chức gặp khó khăn về nguồn lực để thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH và BHTN đúng hạn.
Tình trạng khẩn cấp
Các tình trạng khẩn cấp theo quy định pháp luật làm gián đoạn đột xuất hoạt động của doanh nghiệp. Bao gồm các sự kiện bất ngờ như đình công, phong tỏa khu vực, hoặc các tình huống pháp lý khác.
Các sự kiện bất khả kháng khác
Theo Bộ luật Dân sự 2015, bất khả kháng là sự kiện khách quan, ngoài khả năng phòng ngừa và kiểm soát của doanh nghiệp. Ví dụ: thiên tai nghiêm trọng, dịch bệnh lan rộng, gián đoạn giao thông hoặc hạn chế vận chuyển.
Những trường hợp này được coi là ngoại lệ, doanh nghiệp sẽ không bị xử phạt hay coi là trốn đóng BHXH, BHTN.
Quy định chi tiết về chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp.
Nghị định 274/2025/NĐ-CP hướng dẫn cụ thể cách tính số tiền chậm đóng, trốn đóng như sau:
Chậm đóng BHXH bắt buộc
- Áp dụng theo khoản 1 Điều 38 Luật BHXH.
- Số tiền chậm đóng là số tiền thuộc trách nhiệm của người sử dụng lao động, chưa đóng đúng hạn theo quy định tại Điều 34 Luật BHXH.
- Nếu doanh nghiệp đóng chậm, số tiền phạt được tính 0,03%/ngày trên tổng số tiền chưa đóng.
Chậm đóng BHTN
- Áp dụng theo khoản 1 Điều 38 Luật BHTN.
- Số tiền chậm đóng là số tiền người sử dụng lao động phải đóng cho người lao động chưa đăng ký tham gia BHTN.
- Tương tự BHXH, mức phạt 0,03%/ngày áp dụng trên số tiền chậm đóng.
Trường hợp doanh nghiệp bị ảnh hưởng bất khả kháng
Nếu doanh nghiệp gặp thiên tai, dịch bệnh hoặc tình huống bất khả kháng:
- Số tiền chưa đóng được tính như bình thường, nhưng không coi là trốn đóng.
- Doanh nghiệp không bị xử phạt, đồng thời vẫn phải thực hiện nghĩa vụ đóng khi điều kiện cho phép.
Quy định về số ngày chậm đóng
- Ngày chậm đóng BHXH bắt buộc, BHTN được tính từ ngày sau thời hạn đăng ký tham gia BHXH/BHTN.
- Thời hạn đóng được xác định theo Điều 28 và Điều 34 Luật BHXH.
- Trường hợp doanh nghiệp chưa đăng ký tham gia BHXH/BHTN cho người lao động, số ngày chậm đóng được tính kể từ ngày hết hạn đăng ký.
Việc xác định chính xác số ngày chậm đóng giúp cơ quan quản lý tính phạt đúng mức, đảm bảo trách nhiệm minh bạch của doanh nghiệp, đồng thời bảo vệ quyền lợi của người lao động.
Trách nhiệm của doanh nghiệp và người sử dụng lao động
Doanh nghiệp và người sử dụng lao động cần lưu ý:
- Đăng ký tham gia BHXH/BHTN đầy đủ và đúng hạn cho toàn bộ người lao động;
- Thực hiện nộp tiền BHXH/BHTN đúng thời hạn theo quy định;
- Lưu giữ hồ sơ chứng minh lý do bất khả kháng, nếu có chậm đóng để tránh bị coi là vi phạm;
- Chủ động nộp tiền chậm đóng ngay sau khi tình hình cho phép, nhằm hạn chế phát sinh tiền phạt.
Ngoài ra, doanh nghiệp nên phối hợp với công ty luật Việt Nam uy tín như Global Vietnam Lawyers – GV Lawyers, để được tư vấn pháp lý, rà soát hồ sơ, và hỗ trợ khiếu nại, tố cáo nếu có tranh chấp về BHXH/BHTN.
Sự hỗ trợ của luật sư giúp doanh nghiệp thực hiện đúng pháp luật, giảm thiểu rủi ro bị xử phạt, đồng thời bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động.
Như vậy, Quy định chi tiết về chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp, theo Nghị định 274/2025/NĐ-CP đã làm rõ:
- Mức phạt chậm đóng: 0,03%/ngày;
- Xác định số tiền và số ngày chậm đóng;
- Các trường hợp không bị coi là trốn đóng, bao gồm thiên tai, dịch bệnh, tình trạng khẩn cấp và các sự kiện bất khả kháng;
- Trách nhiệm của người sử dụng lao động, đảm bảo quyền lợi của người lao động;
- Vai trò của luật sư trong hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện đúng pháp luật và bảo vệ quyền lợi hợp pháp.
Doanh nghiệp và người lao động nên nắm chắc quy định mới để thực hiện nghĩa vụ BHXH/BHTN đầy đủ, đúng hạn, tránh rủi ro bị xử phạt và bảo vệ quyền lợi hợp pháp.
