Phân tích pháp lý về việc điều chỉnh tăng thuế TTĐB trong năm 2025

Quốc hội khóa XV và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đang xem xét Dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ Đặc biệt (sửa đổi), trong đó quan tâm đến việc điều chỉnh tăng thuế TTĐB nhằm mục đích giảm tiêu thụ các mặt hàng ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng (như rượu, bia, thuốc lá, xe ô tô và nước giải khát có đường), đồng thời đảm bảo nguồn thu cho ngân sách. Các doanh nghiệp và hiệp hội đề nghị cân nhắc lộ trình tăng thuế hợp lý để tránh gây sốc thị trường và giảm áp lực chế biến, sản xuất.

Điều chỉnh tăng thuế TTĐB – Pháp lý hiện hành về Thuế TTĐB

• Phạm vi chịu thuế: Theo Luật Thuế TTĐB hiện hành, các mặt hàng chịu thuế gồm rượu, bia, thuốc lá, xe ô tô từ 9 chỗ trở xuống, điều hòa có công suất dưới mức giới hạn.
  
• Thuế suất hiện hành:
  • Rượu mạnh (≥20 độ cồn): 65%
  • Bia: 65%
  • Thuốc lá gói: mức tuyệt đối theo quy định hiện hành
  • Ô tô từ 9 chỗ trở xuống: tùy dung tích xi lanh
  • Nước giải khát có đường chưa nằm trong diện thuế nhưng đang được đề xuất bổ sung.

Các quy định liên quan có trong Luật Thuế TTĐB sửa đổi, các Nghị định hướng dẫn bao gồm Nghị định 108/2015 và Nghị định 126/2020.

Các phương án đề xuất trong Dự thảo sửa đổi

Rượu và bia

• Phương án Bộ Tài chính: từ năm 2027, tăng 5% mỗi năm trong 5 năm, đến năm 2031, thuế suất rượu và bia đều đạt 90%.
• Phương án thứ hai (dự kiến): tăng nhanh từ năm 2026 với rượu mạnh lên 80%, sau đó 5% mỗi năm đến 100% vào năm 2030.

Doanh nghiệp đề nghị áp dụng phương án tăng chậm và kéo dài lộ trình từ 2028 để chuẩn bị sản xuất và phân phối.

Nước giải khát có đường

Dự thảo đưa nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế TTĐB, theo lộ trình: 8% từ 2027 và tăng lên 10% từ 2028, nhằm định hướng tiêu dùng lành mạnh.

Xe ô tô 

Đề xuất tăng thuế thêm 3 điểm phần trăm mỗi năm kể từ 2027 đến khi đạt mức thuế suất tương tự ô tô chở khách từ 9 ghế trở xuống.

Cơ sở pháp lý và tính hợp hiến

• Hiến pháp Việt Nam (2013):
  • Điều 52: Quyền bình đẳng trong hoạt động kinh doanh
  • Điều 15: Nghĩa vụ đóng thuế theo luật định
• Luật Quản lý Thuế (2019): Mọi chính sách thuế phải đảm bảo tính công bằng, trung lập và minh bạch
• Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (2020): Bắt buộc thực hiện đánh giá tác động kinh tế – xã hội (RIA) trước khi ban hành điều chỉnh thuế.

Việc Điều chỉnh tăng thuế TTĐB cần tuân thủ các quy định này để đảm bảo tính hợp lý, công bằng và phù hợp với hiến pháp.

Phân tích tác động Kinh tế – Xã hội

Kinh nghiệm quốc tế tại châu Á

• Thái Lan: Thuế TTĐB tăng dần, giãn cách nhiều năm gắn với chiến dịch hạn chế sử dụng rượu bia
• Singapore: Điều chỉnh thuế cao hơn và công bố trước 12 tháng để doanh nghiệp chuẩn bị tốt
• Việt Nam: Cần xây dựng lộ trình rõ ràng, có giai đoạn tăng vừa phải, tránh gây gián đoạn cho người tiêu dùng và doanh nghiệp

Nhiệm vụ cần thực hiện khi chính sách có hiệu lực

• Theo dõi văn bản hướng dẫn, dự kiến thông qua trong Quý 4/2025.
• Xem xét lại hợp đồng mua bán và xác định giá đã tính thuế hay chưa.
• Cập nhật hệ thống phần mềm kế toán và hóa đơn điện tử để áp dụng đúng mã thuế suất mới.
• Rà soát sản phẩm, đặc biệt nước giải khát, để xác định chịu thuế hay không dựa trên tỷ lệ đường.

Quy định xử lý vi phạm thuế tiêu thụ đặc biệt

• Phạt chậm nộp: lên đến 0,03%/ngày trên số thuế nợ
• Xử phạt hành chính: 1–3 lần số thuế khai thiếu
• Truy cứu hình sự: khi số thuế trốn từ 300 triệu đồng trở lên

Việc Điều chỉnh tăng thuế TTĐB là cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và tăng nguồn thu ngân sách. Tuy nhiên, để đảm bảo tính khả thi và hạn chế hệ lụy, chính sách cần:

• Lộ trình rõ ràng, minh bạch
• Phân tích tác động kỹ lưỡng
• Cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp kịp thời

Trên đây là những thông tin tham khảo, Global Vietnam Lawyers sẵn sàng tư vấn cho các doanh nghiệp trong việc rà soát hợp đồng, cập nhật quy định mới và khắc phục tranh chấp phát sinh.

Mọi doanh nghiệp cần liên hệ Global Vietnam Lawyers – Công ty luật tại Việt Nam để nhận tư vấn chuyên sâu về tình huống thực tế và các thủ tục pháp lý cụ thể.