Tiếp theo các hướng dẫn mang tính định hướng của Thủ tướng Chính phủ tại Quy hoạch Điện VIII và Kế hoạch thực hiện Quy hoạch Điện VIII, sau một khoảng thời gian dài chờ đợi, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 80/2024/NĐ-CP quy định về cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện năng lượng tái tạo (“ĐVPĐNLTT”) với khách hàng sử dụng điện lớn (“Nghị Định 80/2024”) vào ngày 03/7/2024 và có hiệu lực ngay lập tức từ ngày ban hành. Theo đó, hoạt động đầu tư và phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam trong giai đoạn sắp tới đã có một hành lang pháp lý rõ ràng hơn.
Theo Nghị Định 80/2024, Chính phủ cho phép hoạt động mua bán điện trực tiếp giữa ĐVPĐNLTT với khách hàng sử dụng điện lớn được thực hiện dưới 02 hình thức: (i) Mua bán điện trực tiếp qua đường dây kết nối riêng; và (ii) Mua bán điện trực tiếp qua lưới điện quốc gia. Nguyên tắc thực hiện các hình thức mua bán điện trực tiếp này được cụ thể như sau:
1. Mua bán điện trực tiếp qua đường dây kết nối riêng
Mua bán điện trực tiếp qua đường dây kết nối riêng là hoạt động ký hợp đồng mua bán điện và giao nhận điện năng qua đường dây kết nối riêng giữa ĐVPĐNLTT và khách hàng sử dụng điện lớn. Với mô hình này, đơn vị phát điện năng lượng tái tạo không bị giới hạn công suất phát tối thiểu từ hệ thống/nhà máy điện năng lượng tái tạo của mình như ở mô hình còn lại.
Hợp đồng mua bán điện trực tiếp (“DPPA”) áp dụng cho mô hình này sẽ được ĐVPĐNLTT và khách hàng sử dụng điện lớn thỏa thuận với các nội dung chính như được quy định tại Điều 22 Luật Điện lực và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan. Các bên ký kết DPPA được thỏa thuận giá mua bán điện, trừ trường hợp đơn vị điện lực vừa thực hiện chức năng phát điện vừa thực hiện chức năng bán lẻ điện tại các mô hình khu, cụm kết hợp mua điện từ hệ thống điện quốc gia đồng thời với các nguồn điện tại chỗ khác để bán lẻ điện cho các khách hàng sử dụng điện trong các mô hình khu, cụm.
Ngoài hoạt động mua bán điện trực tiếp qua đường dây kết nối riêng, khách hàng sử dụng điện lớn vẫn được mua bán điện với Tổng công ty điện lực (“EVN”) hoặc đơn vị bán lẻ điện không phải là EVN.
Bên cạnh việc tuân thủ các quy định tại Điều 39 Luật Điện lực, ĐVPĐNLTT theo mô hình này còn có trách nhiệm xin cấp Giấy phép hoạt động điện lực cho hoạt động phát điện và/hoặc bán lẻ điện (nếu áp dụng); và tuân thủ Quy định hệ thống truyền tải và Quy định hệ thống điện phân phối của Bộ Công thương, các quy định về an toàn phát, truyền tải, phân phối điện, và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
2. Mua bán điện trực tiếp qua lưới điện quốc gia
Mua bán điện trực tiếp qua lưới điện quốc gia là hoạt động mua bán điện thông qua hợp đồng kỳ hạn giữa ĐVPĐNLTT và khách hàng sử dụng điện lớn (hoặc đơn vị bán lẻ điện tại các mô hình khu, cụm được ủy quyền).
Đối tượng áp dụng mô hình này bao gồm:
- ĐVPĐNLTT từ gió hoặc mặt trời với công suất từ 10 MW trở lên đấu nối vào hệ thống điện quốc gia trực tiếp tham gia thị trường bán buôn điện cạnh tranh;
- Khách hàng sử dụng điện lớn phục vụ mục đích sản xuất mua điện từ EVN hoặc đơn vị bán lẻ điện không phải EVN đấu nối cấp điện áp từ 22 kV trở lên;
- Đơn vị bán lẻ điện tại các mô hình khu, cụm (đơn vị bán lẻ điện tại khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao, khu công nghệ thông tin tập trung, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và các mô hình tương tự khác do cơ quan có thẩm quyền quy định) được khách hàng sử dụng điện lớn phục vụ mục đích sản xuất ủy quyền mua điện từ EVN, hoặc được ủy quyền ký kết hợp đồng kỳ hạn với ĐVPĐNLTT.
Hoạt động mua bán điện trực tiếp qua lưới điện quốc gia lại được chia nhỏ thành 03 loại hoạt động như sau:
- ĐVPĐNLTT ký hợp đồng mua bán điện với EVN để bán toàn bộ điện năng sản xuất vào thị trường điện giao ngay của thị trường bán buôn điện cạnh tranh;
- Khách hàng sử dụng điện lớn/Đơn vị bán lẻ điện tại các mô hình khu, cụm được ủy quyền sẽ ký hợp đồng mua bán điện với EVN (hoặc đơn vị được ủy quyền/phân cấp) để mua toàn bộ điện năng đáp ứng nhu cầu; và
- ĐVPĐNLTT ký hợp đồng kỳ hạn để mua bán điện với khách hàng sử dụng điện lớn/đơn vị bán lẻ điện tại các mô hình khu, cụm được ủy quyền.
Các bên trong giao dịch mua bán điện trực tiếp theo các loại hình nêu trên sẽ được thỏa thuận về giao dịch này và ghi nhận các thỏa thuận tại DPPA với các nội dung theo mẫu DPPA tương ứng với loại hình được áp dụng theo quy định tại các Phụ lục đính kèm Nghị Định 80/2024. Giá điện của các loại hình mua bán điện trực tiếp này được tính dựa trên công thức tính giá điện tương ứng như được mô tả tại Nghị Định 80/2024.
Ngoài các nguyên tắc áp dụng cho từng mô hình như đã đề cập trên đây, các đối tượng thực hiện các mô hình mua bán điện năng lượng tái tạo trực tiếp cũng cần lưu ý về nghĩa vụ tuân thủ tương ứng đối với các quy định về trình tự tham gia mua bán điện trực tiếp và chế độ báo cáo theo quy định tại Nghị Định 80/2024.
