Tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV diễn ra từ ngày 21/10/2024 đến ngày 30/11/2024, Quốc hội đã thông qua 18 luật và 21 nghị quyết, cho ý kiến lần đầu đối với 10 dự án luật. Sau đây là một số quy định mới đáng chú ý có ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp và người dân.
1. Chuyển 12 loại hàng hóa, dịch vụ không chịu thuế giá trị gia tăng sang loại hàng hóa, dịch vụ chịu thuế giá trị gia tăng
Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) năm 2024 vẫn quy định 26 nhóm hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT như trước đây. Tuy nhiên, Điều 5 của Luật Thuế GTGT 2024 đã thu hẹp nhóm hàng hóa, dịch vụ không chịu thuế theo hướng chuyển 12 loại hàng hóa, dịch vụ sau đây sang đối tượng chịu thuế GTGT gồm: Phân bón; máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp; tàu đánh bắt xa bờ; lưu ký chứng khoán; dịch vụ tổ chức thị trường của sở giao dịch chứng khoán hoặc trung tâm giao dịch chứng khoán; dịch vụ bưu chính công ích; dịch vụ viễn thông công ích; dịch vụ Internet phổ cập theo chương trình của Chính phủ; dịch vụ duy trì vườn thú; dịch vụ duy trì vườn hoa, công viên; dịch vụ duy trì cây xanh đường phố; và dịch vụ chiếu sáng công cộng. Trong đó, đáng chú ý là mặt hàng phân bón, máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp chịu thuế suất 5%.
2. Chủ sàn thương mại điện tử và nền tảng số phải khấu trừ, nộp thuế thay và kê khai số thuế đã khấu trừ cho người bán hàng
Trước đây, người bán hàng (hộ, cá nhân kinh doanh) trên sàn thương mại điện tử đều phải tự kê khai, nộp thuế và chịu trách nhiệm, các sàn thương mại điện tử chỉ có nghĩa vụ cung cấp thông tin cho cơ quan quản lý. Thì nay, Điều 6 của Luật số 56/2024/QH15 đã sửa đổi Luật Quản lý thuế theo hướng bắt buộc tổ chức là nhà quản lý sàn giao dịch thương mại điện tử, nhà quản lý nền tảng số có chức năng thanh toán (bao gồm cả tổ chức trong nước và nước ngoài) và các tổ chức có hoạt động kinh tế số khác phải thực hiện khấu trừ, nộp thuế thay, kê khai số thuế đã khấu trừ cho người bán hàng trên các nền tảng này. Trường hợp người bán hàng trên nền tảng thương mại điện tử, nền tảng số không thuộc đối tượng được khấu trừ, nộp thuế thay thì có nghĩa vụ trực tiếp đăng ký thuế, khai thuế, nộp thuế.
3. Đóng bảo hiểm y tế dựa trên mức tham chiếu
Điều 1.12 và Điều 3.5(b) của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế năm 2024 quy định tiền lương, tiền công, tiền trợ cấp làm căn cứ đóng bảo hiểm y tế của một số đối tượng tham gia bảo hiểm y tế sẽ dựa trên mức tham chiếu và mức tiền lương tháng tối đa để tính số tiền đóng bảo hiểm y tế là 20 lần mức tham chiếu (thay vì dựa trên mức lương cơ sở như quy định trước đây). Mức tham chiếu này sẽ áp dụng theo mức lương cơ sở. Trường hợp chính sách tiền lương có thay đổi, Chính phủ quyết định mức tham chiếu cụ thể.
4. Tổ chức, cá nhân được tự do chuyển dữ liệu từ nước ngoài về Việt Nam
Luật Dữ liệu năm 2024 cho phép tổ chức, cá nhân được tự do chuyển dữ liệu từ nước ngoài về Việt Nam, xử lý dữ liệu của nước ngoài tại Việt Nam. Việc cung cấp, chuyển dữ liệu ra nước ngoài cho tổ chức, cá nhân nước ngoài phải bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể dữ liệu, chủ sở hữu dữ liệu theo quy định của pháp luật Việt Nam và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Quy định này đặc biệt quan trọng đối với các nhà đầu tư nước ngoài và tổ chức trong nước, vừa bảo vệ quyền lợi chính đáng, vừa cân bằng lợi ích quốc gia.
5. Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp cá nhân được mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ
Điều 1 của Luật số 56/2024/QH15 đã sửa đổi, bổ sung Luật Chứng khoán theo hướng bổ sung nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là tổ chức, cá nhân nước ngoài. Đồng thời, cho phép nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp cá nhân được mua, giao dịch, chuyển nhượng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ với hai trường hợp sau: (i) trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ có xếp hạng tín nhiệm và có tài sản bảo đảm đối với trái phiếu đó; và (ii) trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ có xếp hạng tín nhiệm và có bảo lãnh thanh toán của tổ chức tín dụng đối với trái phiếu đó.
6. Bổ sung phương thức kinh doanh chuỗi nhà thuốc
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược năm 2024 đã bổ sung một phương thức kinh doanh dược mới là kinh doanh chuỗi nhà thuốc. Theo đó, chuỗi nhà thuốc là hệ thống các nhà thuốc của một cơ sở tổ chức chuỗi nhà thuốc, hoạt động theo hệ thống quản lý chất lượng thống nhất dưới cùng một tên thương mại. Đây là một loại hình cơ sở kinh doanh dược riêng biệt, điều kiện kinh doanh, quyền và trách nhiệm của cơ sở tổ chức chuỗi nhà thuốc, các nhà thuốc trong chuỗi nhà thuốc, đặc biệt là quyền luân chuyển thuốc và quyền luân chuyển người chịu trách nhiệm chuyên môn về dược giữa các nhà thuốc trong chuỗi nhà thuốc.
7. Bổ sung quy định về thủ tục đầu tư đặc biệt
Điều 2.8 của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu năm 2024 đã bổ sung quy định về thủ tục đầu tư đặc biệt. Theo đó, nhà đầu tư được quyền lựa chọn đăng ký đầu tư theo thủ tục đầu tư đặc biệt (trừ các dự án đầu tư quy định tại Điều 30 của Luật Đầu tư 2020) đối với các dự án đầu tư thuộc lĩnh vực đổi mới sáng tạo, công nghiệp bán dẫn, công nghệ cao tại khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu công nghệ thông tin tập trung, khu thương mại tự do và khu chức năng trong khu kinh tế. Các dự án đăng ký đầu tư này không phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư; thẩm định công nghệ; lập báo cáo đánh giá tác động môi trường; lập quy hoạch chi tiết; cấp Giấy phép xây dựng và các thủ tục để được phê duyệt, chấp thuận, cho phép trong lĩnh vực xây dựng, phòng cháy, chữa cháy. Tuy nhiên, trước khi khởi công xây dựng, nhà đầu tư phải gửi văn bản thông báo khởi công kèm theo các tài liệu theo quy định tới cơ quan nhà nước có thẩm quyền về quản lý trật tự xây dựng tại địa phương và Ban quản lý khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế.
8. Bổ sung thêm hình thức mua bán điện
Bên cạnh các hình thức mua bán điện trên thị trường điện lực hiện nay là mua bán giao ngay và mua bán qua hợp đồng có thời hạn, Luật Điện lực năm 2024 đã bổ sung thêm hình thức mua bán điện mới là hợp đồng kỳ hạn điện. Theo đó, hợp đồng kỳ hạn điện là thỏa thuận bằng văn bản giữa các bên về việc mua hoặc bán sản lượng điện năng tại một thời điểm cụ thể trong tương lai với một mức giá đã được thống nhất. Đây là một hợp đồng tài chính phái sinh để các bên quản lý rủi ro khi tham gia thị trường điện, và cơ chế thuế giá trị gia tăng đối với Hợp đồng kỳ hạn điện áp dụng theo quy định pháp luật về thuế giá trị gia tăng.
9. Điều kiện về an toàn phòng cháy đối với nhà ở kết hợp kinh doanh
Điều 21 của Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ năm 2024 đã bổ sung quy định về an toàn phòng cháy đối với nhà ở và nhà ở kết hợp kinh doanh. Theo đó, ngoài việc đáp ứng các điều kiện an toàn về phòng cháy đối với nhà ở nói chung, nhà ở kết hợp kinh doanh còn phải bảo đảm các điều kiện sau: (i) phải có biển cấm, biển báo, biển chỉ dẫn theo quy định; và (ii) khu vực kinh doanh hàng hóa có nguy cơ cháy, nổ phải có giải pháp ngăn cách hoặc ngăn cháy với khu vực để ở.
Đối với nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ, ngoài các yêu cầu nêu ở trên còn phải bảo đảm các điều kiện như: (i) không bố trí chỗ ngủ trong khu vực sản xuất, kinh doanh; (ii) thiết bị phát hiện sự cố rò rỉ chất khí nguy hiểm về cháy, nổ phù hợp với công năng, đặc điểm của nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ; và (iii) khu vực sản xuất, kinh doanh hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ phải được ngăn cháy với lối thoát nạn của khu vực để ở.
10. Công chứng điện tử được áp dụng từ ngày 01/7/2025
Luật Công chứng năm 2024 đã bổ sung một hình thức công chứng mới là công chứng điện tử. Theo đó, công chứng điện tử là việc công chứng được thực hiện bằng phương tiện điện tử để tạo lập văn bản công chứng điện tử. Văn bản công chứng điện tử có hiệu lực kể từ thời điểm được ký bằng chữ ký số công chứng viên và chữ ký số của tổ chức hành nghề công chứng; có giá trị pháp lý đối với các bên liên quan, là cơ sở để các bên tham gia giao dịch đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện các thủ tục liên quan đến giao dịch đã được công chứng. Đồng thời, có giá trị chứng cứ; những tình tiết, sự kiện trong văn bản công chứng không phải chứng minh, trừ trường hợp bị Tòa án tuyên bố là vô hiệu.
Để cung cấp dịch vụ công chứng, công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng phải có tài khoản để thực hiện công chứng điện tử; có chữ ký số và sử dụng dịch vụ cấp dấu thời gian. Riêng đối với tổ chức hành nghề công chứng còn phải có đủ trang thiết bị kỹ thuật để thực hiện công chứng điện tử.
11. Tàu bay không người lái và phương tiện bay khác phải được đăng ký trước khi đưa vào khai thác, sử dụng
Theo quy định tại Điều 29 của Luật Phòng không nhân dân năm 2024, tàu bay không người lái và phương tiện bay khác phải được đăng ký trước khi đưa vào khai thác, sử dụng. Điều kiện đăng ký quy định phải đáp ứng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật do Bộ Quốc phòng ban hành hoặc công nhận; có giấy chứng nhận tiêu chuẩn kỹ thuật của nhà sản xuất đối với hàng hóa sản xuất tại Việt Nam. Đối với tàu bay không người lái, phương tiện bay khác nhập khẩu phải có đầy đủ giấy tờ hợp lệ theo quy định của pháp luật khi nhập khẩu vào Việt Nam.
