Đất đai luôn là tài sản có giá trị đặc biệt, gắn liền với đời sống, sản xuất và hoạt động kinh doanh của người dân. Vì vậy, tranh chấp đất đai là một trong những loại tranh chấp dân sự xảy ra phổ biến nhất hiện nay. Đáng chú ý, các trường hợp tranh chấp đất đai ngày càng phức tạp, liên quan đến nguồn gốc sử dụng đất lâu đời, giấy tờ chưa đầy đủ, thậm chí ảnh hưởng quan hệ gia đình và cộng đồng.
Bài viết tham khảo dưới đây, GV Lawyers sẽ phân tích các trường hợp tranh chấp đất đai phổ biến, căn cứ pháp lý, quy định hòa giải và hướng xử lý hiệu quả theo luật đất đai hiện hành.
Tranh chấp đất đai là gì?
Theo khoản 47 Điều 3 Luật Đất đai 2024 (có hiệu lực từ ngày 01/01/2025), tranh chấp đất đai là tranh chấp về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất giữa nhiều bên trong quan hệ đất đai. Tranh chấp có thể liên quan đến quyền sử dụng đất, tài sản trên đất, ranh giới, giấy tờ pháp lý hoặc nghĩa vụ tài chính liên quan đến đất.
Vì đất đai là tài sản đặc biệt thuộc sở hữu toàn dân và do Nhà nước quản lý, nên mọi tranh chấp đều phải tuân thủ quy trình pháp lý chặt chẽ.
Các trường hợp tranh chấp đất đai phổ biến hiện nay
Dưới đây là các nhóm tranh chấp đất đai xảy ra phổ biến theo thực tiễn giải quyết tại Tòa án và cơ quan Nhà nước.
Tranh chấp về quyền sử dụng đất
Đây là loại tranh chấp phổ biến nhất. Bao gồm:
Tranh chấp ranh giới đất
Thường xảy ra giữa các hộ gia đình liền kề, khi một bên tự ý lấn ranh, xây dựng hàng rào, công trình sang phần đất của người khác.
Tranh chấp đòi lại đất
Bên từng có giấy tờ hoặc sử dụng trước đây đòi lại đất hiện đang do người khác quản lý. Các trường hợp phổ biến gồm:
- Đòi đất của cha ông để lại
- Đòi đất tặng cho nhưng không lập văn bản
- Đòi đất đã giao nhờ trông giữ
Tranh chấp về diện tích đất
Sai lệch diện tích đo đạc, hồ sơ pháp lý hoặc thay đổi mốc giới lâu năm dẫn đến mâu thuẫn.
Tranh chấp về quyền, nghĩa vụ trong quá trình sử dụng đất
Tranh chấp này chủ yếu mang bản chất hợp đồng dân sự, gồm:
- Tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Ví dụ: đặt cọc mua đất nhưng bên bán không giao đất hoặc ngược lại.
- Tranh chấp hợp đồng góp vốn bằng quyền sử dụng đất. Phổ biến trong hoạt động đầu tư, mở rộng kinh doanh hoặc dự án khu dân cư.
- Tranh chấp về mục đích sử dụng đất. Khi bên được giao đất sử dụng sai mục đích hoặc tự ý chuyển đổi mục đích sử dụng.
- Tranh chấp liên quan nghĩa vụ tài chính. Ví dụ: tranh chấp chi phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư, nghĩa vụ tiền sử dụng đất.
Tranh chấp liên quan đến quyền sử dụng đất trong quan hệ gia đình
Đây là nhóm tranh chấp nhạy cảm, liên quan đến quan hệ nhân thân và tài sản gia đình.
Tranh chấp đất khi ly hôn
Thuộc tài sản chung vợ chồng, cần xác định đất hình thành trước hay sau hôn nhân, nguồn gốc tài sản và công sức đóng góp.
Tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất
Diễn ra khi:
- Không có di chúc
- Di chúc không hợp pháp
- Người thừa kế không thống nhất việc phân chia
Tranh chấp đất cho tặng giữa cha mẹ và con cái
Thường xảy ra khi cho miệng, không lập văn bản, không công chứng.
Tranh chấp về tài sản gắn liền với đất
Bao gồm tranh chấp nhà ở, công trình xây dựng trên đất, cây trồng, tài sản sản xuất. Trường hợp phổ biến như:
- Tranh chấp nhà xây trên đất của người khác
- Tranh chấp về việc sở hữu tường rào chung
- Tranh chấp công trình xây lấn sang phần đất cạnh
Quy định về hòa giải tranh chấp đất đai
Luật Đất đai 2024 quy định hòa giải là thủ tục bắt buộc trước khi khởi kiện hoặc yêu cầu cơ quan có thẩm quyền giải quyết.
Các hình thức hòa giải hợp pháp
Theo Điều 235 Luật Đất đai 2024, các bên có thể lựa chọn:
- Tự hòa giải
- Hòa giải tại cơ sở (tổ hòa giải thôn, tổ dân phố)
- Hòa giải thương mại (với tranh chấp có yếu tố thương mại)
- Hòa giải tại UBND cấp xã – bắt buộc
Thời hạn hòa giải tại UBND cấp xã: không quá 30 ngày từ ngày nhận đơn.
Biên bản hòa giải bắt buộc phải lập và lưu hồ sơ. Trường hợp hòa giải thành liên quan đến thay đổi diện tích, ranh giới, các bên phải đăng ký biến động đất đai trong 30 ngày làm việc.
Trường hợp hòa giải không thành thì đưa ra hướng xử lý tiếp theo
Khi hòa giải cấp xã không đạt kết quả, người dân có thể:
Khởi kiện tại Tòa án
Áp dụng với tranh chấp:
- Quyền sử dụng đất
- Tài sản gắn liền với đất
- Hợp đồng, nghĩa vụ liên quan đất đai
Yêu cầu UBND cấp huyện/tỉnh giải quyết
Dành cho tranh chấp hành chính liên quan:
- Cấp, thu hồi, hủy sổ đỏ
- Giao đất, cho thuê đất
- Bồi thường, hỗ trợ tái định cư
Kinh nghiệm xử lý tranh chấp đất đai hiệu quả
- Chuẩn bị đầy đủ giấy tờ đất, tài liệu chứng minh nguồn gốc
- Đo đạc lại diện tích đất theo tiêu chuẩn kỹ thuật
- Lưu trữ biên bản làm việc, biên bản hòa giải
- Sử dụng chứng cứ hình ảnh, nhân chứng khi cần
- Tham khảo luật sư tư vấn ngay từ đầu để tránh rủi ro
Vì sao nên nhờ luật sư hỗ trợ tranh chấp đất đai?
Tranh chấp đất đai thường phức tạp, dễ kéo dài thời gian, tốn chi phí và ảnh hưởng mối quan hệ gia đình hoặc hàng xóm. Luật sư chuyên đất đai giúp:
- Đánh giá hồ sơ pháp lý, đưa ra phương án tối ưu
- Đại diện hòa giải, đàm phán với các bên
- Soạn thảo văn bản pháp lý, đơn khởi kiện
- Bảo vệ quyền lợi tại Tòa án hoặc cơ quan hành chính
Các trường hợp tranh chấp đất đai rất đa dạng, liên quan sâu sắc đến quyền sở hữu và lợi ích kinh tế. Người dân cần nắm rõ quy định pháp luật, quy trình hòa giải bắt buộc và phương pháp xử lý đúng để bảo vệ quyền lợi hợp pháp.
Trong những tình huống phức tạp, việc đồng hành cùng công ty luật GV Lawyers sẽ giúp quá trình giải quyết minh bạch, nhanh chóng và hiệu quả hơn. Chúng tôi tự hào là đơn vị tư vấn pháp lý chuyên sâu về đất đai, với đội ngũ luật sư kinh nghiệm, am hiểu pháp luật Việt Nam và thực tiễn giải quyết tranh chấp.
Là công ty luật Việt Nam hàng đầu, GV Lawyers đã hỗ trợ thành công nhiều vụ tranh chấp phức tạp trên cả nước. Vì vậy, nếu cần tư vấn, giải quyết tranh chấp đất đai, hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được hỗ trợ nhanh chóng.
