Hoạt động mua lại doanh nghiệp ngày càng phổ biến trong môi trường kinh doanh hiện đại. Tuy nhiên, khi thực hiện hình thức mua lại doanh nghiệp, doanh nghiệp tham gia cần lưu ý rằng đây có thể là một trong các hình thức của tập trung kinh tế và có thể phát sinh rủi ro vi phạm pháp luật cạnh tranh.
Bài viết này, GV Lawyers sẽ làm rõ: mua lại doanh nghiệp có phải là hình thức tập trung kinh tế, làm thế nào xác định tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể và hành vi vi phạm bị xử phạt như thế nào. Đồng thời, giới thiệu dịch vụ hỗ trợ từ văn phòng luật sư GVlawyers, một công ty luật Việt Nam uy tín chuyên lĩnh vực cạnh tranh và M&A.
Hình thức mua lại doanh nghiệp có phải là hình thức tập trung kinh tế?
Theo Điều 29 của Luật Cạnh tranh 2018, tập trung kinh tế bao gồm các hình thức như:
- Sáp nhập doanh nghiệp;
- Hợp nhất doanh nghiệp;
- Mua lại doanh nghiệp;
- Liên doanh giữa các doanh nghiệp;
- Các hình thức tập trung kinh tế khác theo quy định của pháp luật.
Đối với mua lại doanh nghiệp, Luật định nghĩa đây là việc một doanh nghiệp (mua lại) trực tiếp hoặc gián tiếp mua toàn bộ hoặc một phần vốn góp, tài sản của doanh nghiệp khác đủ để kiểm soát, chi phối doanh nghiệp hoặc một ngành, nghề của doanh nghiệp bị mua lại. Như vậy, rõ ràng hình thức mua lại doanh nghiệp là một trong các loại tập trung kinh tế được pháp luật cạnh tranh Việt Nam thừa nhận và điều chỉnh.
Điều đó có nghĩa nếu bạn hoặc doanh nghiệp đang mua lại doanh nghiệp, bạn cần xem xét rất kỹ pháp luật cạnh tranh vì nếu giao dịch dẫn đến việc tập trung kinh tế mà không thông báo hoặc bị xem là hạn chế cạnh tranh đáng kể, sẽ có rủi ro bị xử phạt hoặc bị yêu cầu khắc phục.
Làm thế nào để biết doanh nghiệp sau khi mua lại có gây tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể?
Luật Cạnh tranh 2018 giao cho Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (UBCTQG) – cơ quan thuộc Bộ Công Thương – thẩm định và quyết định các vụ việc tập trung kinh tế – đánh giá việc tập trung kinh tế có tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể hay không. Các yếu tố gồm:
- Thị phần kết hợp của các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế trên thị trường liên quan;
- Mức độ tập trung trên thị trường liên quan trước và sau khi tập trung kinh tế;
- Mối quan hệ giữa các doanh nghiệp tham gia: trong chuỗi sản xuất, phân phối, hoặc đầu vào/đầu ra bổ trợ cho nhau;
- Lợi thế cạnh tranh mà doanh nghiệp sau khi mua lại có thể giành được;
- Khả năng doanh nghiệp sau tập trung tăng giá hoặc tăng tỷ suất lợi nhuận đáng kể;
- Khả năng doanh nghiệp sau tập trung loại bỏ hoặc ngăn chặn doanh nghiệp khác gia nhập hoặc mở rộng thị trường;
- Yếu tố đặc thù trong ngành, lĩnh vực mà các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế.
Nếu một giao dịch mua lại doanh nghiệp đáp ứng một số hoặc kết hợp các yếu tố trên, khả năng rất cao là bị đánh giá là gây hạn chế cạnh tranh đáng kể. Do đó, doanh nghiệp mua lại nên chủ động báo cáo hoặc nộp thông báo tập trung kinh tế theo đúng quy định để tránh vi phạm.
Những hành vi vi phạm quy định về tập trung kinh tế bị xử phạt như thế nào?
Luật Cạnh tranh 2018 quy định rất rõ các hành vi bị xử phạt khi liên quan đến tập trung kinh tế: sáp nhập, hợp nhất, mua lại doanh nghiệp, liên doanh… cụ thể như sau:
Hành vi mua lại doanh nghiệp bị cấm hoặc không thông báo
- Nếu doanh nghiệp thực hiện mua lại thuộc trường hợp bị cấm theo Điều 30 Luật Cạnh tranh 2018, mức phạt có thể từ 1% đến 5% tổng doanh thu trên thị trường liên quan trong năm tài chính liền kề trước năm vi phạm.
- Biện pháp khắc phục: buộc bán lại một phần hoặc toàn bộ vốn góp, tài sản đã mua; hoặc buộc chịu sự kiểm soát của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về giá, điều kiện giao dịch.
Hành vi sáp nhập, hợp nhất doanh nghiệp bị cấm hoặc không thông báo đúng
- Tương tự mua lại, nếu thực hiện sáp nhập/hợp nhất bị cấm, phạt tiền từ 1%–5% tổng doanh thu thị trường liên quan.
- Có thể bị thu hồi giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.
- Biện pháp khắc phục: buộc chia, tách doanh nghiệp; hoặc chịu sự kiểm soát của cơ quan nhà nước.
Hành vi không thông báo tập trung kinh tế
- Khi giao dịch phải thông báo theo Điều 33 mà doanh nghiệp không thông báo, bị phạt tiền từ 1% đến 5% tổng doanh thu trên thị trường liên quan.
Hành vi vi phạm khác liên quan tập trung kinh tế
- Nếu thực hiện tập trung kinh tế khi chưa có kết luận thẩm định sơ bộ (Điều 36), phạt từ 0,5% đến 1% tổng doanh thu trên thị trường liên quan.
- Nếu không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ điều kiện trong quyết định về tập trung kinh tế (Điều 41), phạt từ 1% đến 3% tổng doanh thu thị trường liên quan.
Như vậy, rủi ro tài chính do vi phạm quy định về hình thức mua lại doanh nghiệp có thể rất lớn nếu doanh nghiệp không tuân thủ đúng quy trình pháp luật cạnh tranh.
Tại sao doanh nghiệp nên sử dụng dịch vụ tư vấn pháp lý của GV Lawyers?
Khi doanh nghiệp tiến hành mua lại, sáp nhập hoặc hợp nhất tức là thực hiện hình thức mua lại doanh nghiệp, việc tuân thủ và chủ động xử lý khía cạnh cạnh tranh là cực kỳ quan trọng. Công ty Luật GV Lawyers với đội ngũ luật sư chuyên về M&A, cạnh tranh, tài chính ngân hàng sẽ hỗ trợ toàn diện:
- Tư vấn đánh giá cấu trúc giao dịch mua lại, xác định nếu đó là hình thức tập trung kinh tế và có cần thông báo hay không.
- Thẩm định pháp lý, rà soát các dấu hiệu có thể bị đánh giá “hạn chế cạnh tranh đáng kể” theo Điều 31.
- Soạn thảo hồ sơ thông báo hoặc xin chấp thuận; đại diện làm việc với cơ quan cạnh tranh.
- Hỗ trợ xử lý sau giao dịch: hồ sơ chuyển nhượng, thay đổi sở hữu, tái cấu trúc doanh nghiệp, xử lý tranh chấp nếu xảy ra.
- Giảm thiểu rủi ro bị phạt hoặc bị yêu cầu khắc phục hậu quả, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp.
Hình thức mua lại doanh nghiệp rõ ràng là một dạng tập trung kinh tế theo luật cạnh tranh Việt Nam. Doanh nghiệp khi thực hiện giao dịch mua lại cần xác định xem liệu hoạt động có gây hạn chế cạnh tranh đáng kể hay không dựa vào các yếu tố như thị phần, mức độ tập trung, khả năng gia nhập thị trường, chuỗi cung ứng…
Nếu vi phạm các điều kiện hoặc không thông báo đúng pháp luật, sẽ có nguy cơ bị phạt từ 1% đến 5% tổng doanh thu thị trường liên quan hoặc chịu biện pháp khắc phục nghiêm ngặt. Vì vậy, sự hỗ trợ của công ty luật GV Lawyers chuyên về M&A và cạnh tranh thực sự là giải pháp chiến lược để doanh nghiệp hành động hiệu quả, an toàn và bền vững.
