Bộ luật Lao động 2019 đã quy định chi tiết các điều kiện thành lập tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở, nhằm tạo ra một cơ chế bảo vệ quyền lợi và hỗ trợ người lao động hiệu quả hơn.
Bài viết này sẽ trình bày các điều kiện thành lập tổ chức đại diện người lao động, từ yêu cầu về số lượng thành viên, địa điểm thành lập đến các quyền và nghĩa vụ mà tổ chức này được hưởng. Qua đó, người lao động và các đơn vị sử dụng lao động sẽ có cái nhìn rõ ràng hơn về quy trình và lợi ích của việc thành lập tổ chức đại diện, góp phần xây dựng môi trường làm việc hài hòa và công bằng.
Tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở là gì?
Theo khoản 3 Điều 3 Bộ luật Lao động 2019, tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở là tổ chức do người lao động tại một đơn vị sử dụng lao động tự nguyện thành lập.
Mục tiêu của tổ chức này là bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động thông qua các hình thức như thương lượng tập thể, theo quy định của pháp luật về lao động.
Hiện nay, có hai loại tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở: công đoàn cơ sở và tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp.
Công đoàn cơ sở là một phần của hệ thống công đoàn Việt Nam và hoạt động theo quy định của Luật Công đoàn.
Ngược lại, tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp là một tổ chức độc lập do người lao động thành lập và phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp phép hoạt động.
Cả công đoàn cơ sở và tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp đều có nhiệm vụ chung là đại diện và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động trong các quan hệ lao động.
Điều kiện để thành lập tổ chức đại diện người lao động là gì?
Để thành lập tổ chức đại diện người lao động cần đáp ứng các điều kiện về thành viên tham gia và địa điểm thành lập, cụ thể như sau:
Điều kiện về thành viên tham gia
Theo Điều 13 Điều lệ Công đoàn Việt Nam (ban hành kèm theo Quyết định 174/QĐ-TLĐ năm 2020), công đoàn cơ sở được thành lập khi có ít nhất 05 đoàn viên hoặc 05 người lao động có đơn tự nguyện gia nhập Công đoàn Việt Nam.
Đối với tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp, theo khoản 1 Điều 173 Bộ luật Lao động 2019, tại thời điểm đăng ký, tổ chức này phải có số lượng tối thiểu là người lao động làm việc tại doanh nghiệp.
Trong tổ chức này, không thể đồng thời có thành viên là người lao động thông thường và thành viên là những người trực tiếp tham gia vào quá trình ra quyết định liên quan đến điều kiện lao động, tuyển dụng, kỷ luật, chấm dứt hợp đồng lao động hoặc chuyển công việc khác cho người lao động.
Điều kiện về địa điểm thành lập
Theo Mục 11 Hướng dẫn 03/HD-TLĐ năm 2020, công đoàn cơ sở có thể được thành lập trong các đơn vị sử dụng lao động như:
- Doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế.
- Hợp tác xã sử dụng lao động theo quy định pháp luật.
- Đơn vị sự nghiệp công lập, ngoài công lập hạch toán độc lập.
- Cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội – nghề nghiệp.
- Cơ quan, tổ chức nước ngoài, tổ chức quốc tế hoạt động tại Việt Nam có sử dụng lao động là người Việt Nam.
- Các cơ quan, tổ chức khác theo quy định của pháp luật.
Nếu đơn vị sử dụng lao động không đủ điều kiện thành lập công đoàn cơ sở, hoặc theo nguyện vọng liên kết của người lao động, có thể thành lập công đoàn cơ sở ghép từ nhiều đơn vị sử dụng lao động.
Đối với tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp, theo Bộ luật Lao động 2019, tổ chức này được thành lập tại doanh nghiệp nơi các thành viên đang làm việc. Hiện chưa có hướng dẫn chi tiết về việc liên kết các tổ chức hoặc đơn vị khác để thành lập tổ chức này.
Quyền của tổ chức đại diện người lao động
Theo Điều 178 Bộ luật Lao động 2019, tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở có các quyền và nghĩa vụ sau:
- Thương lượng tập thể với người sử dụng lao động.
- Đối thoại tại nơi làm việc.
- Được tham khảo ý kiến và giám sát việc thực hiện thang lương, bảng lương, mức lao động, quy chế trả lương, thưởng, nội quy lao động và các vấn đề liên quan đến quyền lợi của người lao động là thành viên.
- Đại diện cho người lao động trong giải quyết khiếu nại, tranh chấp lao động cá nhân khi được ủy quyền.
- Tổ chức và lãnh đạo đình công theo quy định của luật.
- Tiếp nhận hỗ trợ kỹ thuật từ các cơ quan, tổ chức hợp pháp tại Việt Nam nhằm hiểu rõ về luật lao động, quy trình thành lập tổ chức đại diện và thực hiện các hoạt động đại diện trong quan hệ lao động sau khi được đăng ký.
- Được người sử dụng lao động bố trí nơi làm việc và cung cấp thông tin, đảm bảo các điều kiện cần thiết cho hoạt động của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở.
- Các quyền và nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.
Nghĩa vụ của người sử dụng lao động đối với tổ chức đại diện người lao động
- Theo Bộ luật Lao động năm 2019, người sử dụng lao động phải đảm bảo không gây trở ngại hay khó khăn cho người lao động trong việc thành lập, gia nhập và hoạt động của các tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở.
- Sau khi tổ chức này được thành lập hợp pháp, người sử dụng lao động phải công nhận và tôn trọng các quyền và nghĩa vụ của tổ chức, hỗ trợ để tổ chức này thực hiện tốt chức năng của mình.
- Để đảm bảo quyền lợi về việc làm, thời gian làm việc, tiền lương và các quyền lợi khác cho người lao động, Bộ luật Lao động 2019 quy định cụ thể về nghĩa vụ của người sử dụng lao động đối với các thành viên ban lãnh đạo của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở.
- Người sử dụng lao động phải thỏa thuận bằng văn bản với ban lãnh đạo của tổ chức này khi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, chuyển công việc khác, hoặc kỷ luật sa thải đối với thành viên ban lãnh đạo.
- Nếu không đạt được thỏa thuận, hai bên phải báo cáo lên cơ quan chuyên môn về lao động thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Sau 30 ngày kể từ ngày báo cáo, người sử dụng lao động mới có quyền ra quyết định.
- Nếu không đồng ý với quyết định này, người lao động và ban lãnh đạo của tổ chức có thể yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động theo quy trình pháp luật quy định.
- Trong trường hợp hợp đồng lao động của thành viên ban lãnh đạo tổ chức đại diện người lao động hết hạn trong nhiệm kỳ, người sử dụng lao động phải gia hạn hợp đồng lao động cho đến khi kết thúc nhiệm kỳ còn lại.
Trên đây là bài viết của Gvlawyers về điều kiện thành lập tổ chức đại diện người lao động theo Bộ luật Lao động 2019. Bộ luật đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho người lao động, người lao động có thể yên tâm hơn trong quá trình làm việc, đồng thời người sử dụng lao động cũng có cơ hội hiểu và tôn trọng quyền lợi của nhân viên. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên sẽ tạo nên một nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và xã hội.
